İNGİLİZCE ALTYAZI
{1}{1}25.000
{114}{142}C'mon, Matt!
{785}{811}Attention all stations.
{815}{865}Stand by for an urgent tsunami warning
{868}{974}for the Big Island and the islands of Maui, Lanai and Oahu.
{978}{1060}This warning is based on a 7.5 magnitude earthquake
{1064}{1108}near ailua-ona.
{3101}{3144}Could it really happen?
{3147}{3241}Could a giant wave really menace the beaches of Hawaii?
{3255}{3294}There is something out there
{3297}{3374}and it threatens coastlines around the world.
{3378}{3506}It's one of nature's least understood forces: Tsunami!
{3609}{3664}We often see hurricanes and typhoons
{3668}{3734}that churn up higher-than-normal tide.
{3738}{3815}They can flood low-lying coastal communities.
{3819}{3896}But as dangerous as these storm surges can be,
{3900}{3985}they are not the worst of all possible waves.
{4028}{4082}The real monsters are tsunamis,
{4086}{4154}freak waves usually produced by undersea disturbances
{4157}{4192}like earthquake.
{4196}{4322}They can race across entire oceans and swallow cities whole.
{4354}{4433}And they can leave tens of thousands dead.
{4481}{4508}Throughout history,
{4511}{4625}tsunamis have generated legendary disasters...
{4629}{4739}Reversion the shores nearly every ocean and sea.
{4766}{4841}Without warning and without mercy.
{4845}{4931}Killer waves have struck again and again.
{4957}{5041}And tsunamis are as mysterious as they are deadly,
{5044}{5143}because so few have ever been observed by scientists.
{5212}{5303}This extraordinary footage was shot in 1952,
{5307}{5405}in the uril Islands off Russia's northern Pacific Coast.
{5409}{5515}A typical tsunami, it moved inland like a rising tide,
{5519}{5587}but with far greater speed and force.
{5591}{5659}Fortunately it caused only minor damage here...
{5662}{5704}and no deaths.
{5707}{5789}But tsunamis can be catastrophic.
{5960}{6004}In the last century alone,
{6008}{6104}more than 50,000 people have been killed by tsunamis.
{6108}{6177}Most had little or no warning.
{6213}{6277}Few were even aware of the danger.
{6358}{6412}But for the people of the Pacific Rim,
{6416}{6504}deadly tsunamis are not rare events.
{6521}{6600}They live in the most seismically active part of the planet,
{6603}{6667}an area criss-crossed by earthquake zones
{6671}{6720}and dotted with volcanoes,
{6723}{6748}so it's not surprising
{6751}{6850}that the vast majority of the world's tsunamis occur here.
{6854}{6892}In the middle of the Pacific,
{6895}{6998}the Hawaiian Islands lie isolated and exposed.
{7029}{7122}It's people are certainly no strangers to tsunamis.
{7130}{7215}But some of them are acutely aware of the risk.
{7257}{7321}Dr. Walter Dudley is director of marine science
{7325}{7444}at the University of Hawaii at Hilo, and a leading expert on tsunamis.
{7447}{7519}We'll have a little on-site safety briefing.
{7602}{7702}Today he's taking one of his classes on a snorkeling field trip.
{7737}{7818}But first, a few words of caution.
{7822}{7868}Okay guys, everybody listen up.
{7871}{7908}We're only about 30 miles
{7912}{7962}from the epicenter of two of the largest earthquakes
{7965}{8000}that have ever struck this island.
{8003}{8019}In both cases,
{8023}{8096}they generated large destructive tsunamis.
{8099}{8152}The waves took about ten minutes to get here
{8156}{8215}and were about 10 to 15 feet high.
{8218}{8264}So if you are out there on the reef,
{8267}{8307}and you feel a big earthquake,
{8311}{8357}drop your gear and get out of the water
{8361}{8418}and move ashore as quickly as possible
{8422}{8479}Okay, let's have a good lab.
{8624}{8735}They are among the most catastrophic of all natural phenomenon.
{8738}{8830}Unlike things like hurricanes, there are no warning signs.
{8834}{8871}The weather doesn't get bad.
{8875}{8902}You don't feel the earth shake.
{8906}{9001}It can be just a beautiful day and then, all of a sudden,
{9005}{9137}the ocean can come up and come ashore 30 feet high.
{9213}{9250}In the Hawaiian Islands,
{9253}{9303}we've recorded tsunami wave heights
{9306}{9474}as great as 56 feet on this island from the 1946 Aleutian tsunami.
{9478}{9517}In prehistoric times,
{9520}{9599}wave heights may have reached over a thousand feet.
{9608}{9705}Hilo has been struck by tsunamis as long as there has been a Hilo.
{9709}{9759}But it was really in 1946
{9763}{9821}when there was a built-up downtown Hilo
{9825}{9898}that we had a very, very large tsunami
{9934}{10031}Nineteen forty-six... after four years of war,
{10034}{10092}Hawaiians can relax.
{10124}{10228}At last, their island paradise is safe from attack.
{10380}{10432}But more than 2,000 miles away,
{10435}{10507}a new threat emerges from the sea.
{10535}{10603}On April 1, at around 12:30 in the morning,
{10606}{10671}an undersea earthquake off the coast of Alaska
{10675}{10731}generates a huge tsunami.
{10734}{10801}Within minutes it will make its first landfall
{10804}{10851}on the Aleutian island of Unimak,
{10854}{10920}90 miles from the epicenter.
{10947}{11008}Inside the island's Scotch Cap Lighthouse,
{11011}{11053}the men feel the tremor,
{11057}{11136}but they have no idea what's heading their way.
{11149}{11195}When the wave slams into their island,
{11199}{11279}it's more than 100 feet high.
{11352}{11375}After it passes,
{11379}{11456}the Scotch Cap Lighthouse has disappeared,
{11460}{11515}and so has its crew.
{11558}{11622}The tsunami continues racing south toward Hawaii
{11626}{11696}at over 400 miles per hour.
{11727}{11830}And just as in Alaska, no one here suspects a thing.
{11860}{11930}It's first impact in the islands is deceptive.
{11934}{11998}Some waves are as small as two or three feet,
{12002}{12095}barely hinting at the tsunamis awesome power.
{12239}{12320}By the time it arrives at Coconut Island in Hilo Bay,
{12324}{12433}the tsunami has begun to swell to monstrous proportions.
{12447}{12501}Its waves wash over the island,
{12505}{12602}easily overtopping the 30-foot palm trees.
{12723}{12795}Lining Hilo Bay were dozens of homes.
{12799}{12898}Apua Heuer's family lived on a bluff high above the bay.
{12901}{13013}My family ventured as close as it could to the edge of this bluff
{13016}{13075}when we saw this mammoth wave come in.
{13079}{13163}It's 32 feet from here down to the ocean.
{13166}{13225}We had to step back because where we were standing,
{13228}{13285}all of a sudden, it was ocean.
{13320}{13357}In the city of Hilo,
{13360}{13422}residents panicked when the first waves hit,
{13425}{13466}fleeing for their lives.
{13469}{13538}Many try in vain to outrun the tsunami
{13541}{13625}We heard this horrible clash in Hilo and we knew that
{13629}{13709}the buildings on the ocean side were being knocked down.
{13713}{13773}There was turmoil all day long.
{13776}{13898}The whole town was awash with water and hurt people and lost people.
{13901}{13964}We did see people in the ocean struggling,
{13967}{14015}dogs trying to swim ashore.
{14018}{14051}We saw that.
{14054}{14082}But you couldn't do anything about it.
{14086}{14157}The force of the water was so great, you couldn't venture into it.
{14160}{14209}You had no chance.
{14213}{14261}You felt very helpless and wondered
{14264}{14329}was there anybody out there that you knew.
{14368}{14418}One photographer watches in horror
{14421}{14523}as a wave overtakes a dock worker trapped on a pier.
{14526}{14550}In the next frame,
{14554}{14603}taken after the wave has passed,
{14607}{14751}the worker is nowhere to be seen... swept away like so many others.
{14788}{14884}I had gotten up, gone downstairs to wash up...
{14887}{15008}Larry Nakagawa was 14 when the wave struck his home in Hilo.
{15012}{15095}...and as I was washing my face and brushing my teeth,
{15098}{15202}I heard this strange sound of gravel being thrown on the pavement.
{15206}{15235}So my brother came out and said
{15239}{15283}"It looks like we are having a tidal wave.
{15287}{15324}We better get on the tree."
{15328}{15454}So he hoisted me up and then my father was hoisted.
{15457}{15545}He and my father were on the same branch and,
{15549}{15681}because of the way the branch was, he had to hold my father around,
{15684}{15733}to grab hold of the trunk.
{15737}{15770}And I think that when the wave came,
{15773}{15846}he felt that if he hung onto my father...
{15849}{15875}the way...
{15878}{15928}the force of the wave would push him,
{15931}{15997}and if he hung on, he would take my father in.
{16001}{16081}So he let go and he went with the wave.
{16089}{16174}It was strict horror to go into the mortuaries.
{16178}{16249}When they found somebody, identified somebody
{16252}{16326}all the bodies were covered they put a tag on a toe.
{16330}{16370}But they were covered with a blanket.
{16374}{16467}And when you pulled back the blanket to see if you recognized them,
{16471}{16601}the horror on their death... was terrible... when they died.
{16605}{16650}They were frightened.
{16653}{16712}Eyes open, mouth agape.
{16716}{16787}And just a terror looked-face on them.
{16790}{16858}It was very unpleasant to look at.
{16971}{17033}Twenty-five miles northwest of Hilo,
{17037}{17099}the little peninsula called Laupahoehoe
{17102}{17196}lies exposed to the full fury of the tsunami.
{17221}{17310}Students have just arrived in the Laupahoehoe schoolyard
{17313}{17384}and are waiting for classes to start.
{17407}{17503}Among them are Bunji Fujimoto and his two brothers.
{17535}{17637}That day remains vivid in Bunji's memory.
{17660}{17727}I could see a wall of water coming in from out in the ocean.
{17730}{17799}It compared to filling up a cup of coffee.
{17803}{17884}You just keep pouring and once it hits the brim,
{17887}{17938}it spills over, and that's what happened back here,
{17942}{17968}up on the wall.
{17971}{17998}It didn't stop with the wall.
{18001}{18037}It just came over, spilled over.
{18040}{18077}And we could see we were in trouble.
{18081}{18121}We had to run. We started running.
{18125}{18162}When the water started coming over,
{18166}{18227}we started running up to higher ground to my left,
{18231}{18258}where the school building was.
{18262}{18314}Fortunately, we made it in time.
{18317}{18363}A bunch of the other children didn't make it,
{18367}{18457}the other students, mostly students in this area.
{18504}{18600}My brother was down here and we never found him.
{18604}{18622}We always wondered
{18625}{18677}what he would have turned out to be like later on.
{18680}{18784}He was 14 years old and just getting to his prime of life.
{18806}{18846}You can't do anything about it.
{18850}{18928}You can't do anything more than just think and talk about it
{19135}{19243}Bunji's brother was among the 25 who died at Laupahoehoe,
{19247}{19318}mostly students and their teachers.
{20303}{20397}Almost all of the bayfront area was nearly totally destroyed.
{20400}{20474}The businesses were ripped right off their foundations.
{20477}{20564}Many of the structures were wooden and they were totally collapsed.
{20605}{20672}The railway which was built on wooden railway ties
{20676}{20736}the wooden ties were floated out by the water
{20740}{20816}and the rails twisted into pretzels.
{20913}{20986}One hundred fifty-nine people died that day
{20989}{21055}96 in Hilo alone.
{21113}{21174}Over time, the city would rebuild.
{21177}{21257}But this tragedy would mark a turning point.
{21266}{21312}Those who lived in the shadow of the tsunamis
{21315}{21443}were determined to be better prepared for the next killer wave.
{21465}{21534}Just two years later, in 1948,
{21537}{21572}the U.S. Government established
{21576}{21666}the Pacific Tsunami warning center in Honolulu.
{21699}{21777}Today, the center remains on alert around the clock,
{21780}{21880}coordinating the efforts of dozens of Pacific Rim countries.
{21884}{21963}We try to get a warning out as quickly as possible,
{21966}{22036}and we have to go to our resources to find out where the earthquake is
{22040}{22078}and what its magnitude is.
{22081}{22126}And then, given that information,
{22130}{22219}we issue this warning to the various participants
{22222}{22283}in the warning system in the Pacific.
{22297}{22374}Equipped with state-of-the-art satellite technology,
{22377}{22466}seismic sensors, and a vast network of wave monitors,
{22469}{22552}the warning center can track any major earthquake on the planet
{22556}{22642}and determine whether a tsunami is on its way.
{22672}{22733}Scientists know that an undersea earthquake,
{22736}{22778}or a volcanic eruption
{22782}{22859}anything that causes the sea floor to shift suddenly
{22863}{22934}can displace huge volumes of water.
{22937}{22991}When this disruption reaches the surface,
{22995}{23048}a series of waves spreads out.
{23051}{23149}They can move as fast as 600 miles per hour.
{23158}{23246}Unlike a normal wave caused by wind or tides,
{23250}{23310}the energy of a tsunami is evenly distributed
{23313}{23364}all the way to the ocean bottom.
{23368}{23444}In deep water, there's barely a ripple at the surface
{23448}{23555}But as a tsunami wave approaches land, the seafloor rises.
{23559}{23607}The energy is compressed
{23610}{23728}and the waves can be pushed up as high as 100 feet or more.
{23801}{23853}It's always a number of thousands of people
{23856}{23942}that could possibly live or die, depending on our decision.
{23946}{23971}Here in the Hawaiian Islands,
{23975}{24126}for example, every few years, we have...
{24143}{24186}That's interesting.
{24290}{24383}We've got an earthquake to deal with.
{24466}{24511}It looks like it's a small local quake
{24514}{24585}in the central part of Alaska.
{24589}{24660}The center detects two or three quakes every week.
{24664}{24693}Most like this one
{24696}{24753}present no threat of tsunami.
{24756}{24811}But even when a tsunami alert is issued,
{24815}{24875}not everyone will take it seriously.
{24878}{24954}When you go from one tsunami to the next tsunami,
{24957}{25013}people don't even know what they are.
{25017}{25100}So it's hard for them to even consider them a threat.
{25103}{25149}First of all, you have to convince them
{25153}{25182}that there is such a thing,
{25186}{25283}and secondly, that it can cause destruction.
{25306}{25399}Even in Hawaii, with its tragic history of tsunamis,
{25402}{25472}people can forget the lessons of the past.
{25551}{25586}In 1960,
{25589}{25661}12 years after the warning center was established,
{25665}{25718}a massive earthquake off the coast of Chile
{25722}{25823}generates a tsunami that fans out across the Pacific.
{25832}{25910}Hawaii lies directly in its path.
{26025}{26073}Early on the evening of May 22,
{26077}{26150}the warning center issues its prediction
{26176}{26273}...a tsunami will hit Hilo sometime around midnight.
{26330}{26445}But with midnight long past, and only small waves washing ashore,
{26448}{26574}many ignore the alert, and return to the downtown bayfront.
{26768}{26832}A few even gather at the Suisan Fish Market
{26836}{26900}to watch the waves come in.
{27087}{27199}The 35-foot wall of water strikes like a bomb.
{27346}{27422}Once again Hilo is brought to its knees,
{27426}{27556}with $30 million in damage and 61 dead.
{27568}{27655}This wave will change Hilo forever.
{27677}{27722}Today, as you look at downtown Hilo,
{27725}{27782}you see the highway along the bayfront,
{27785}{27858}which used to be the railway before the tsunamis.
{27861}{27940}You see a big expanse of green parkland
{27944}{28024}soccer fields and places where people picnic
{28027}{28090}and play ball.
{28094}{28162}All of that was homes and businesses...
{28166}{28264}very, very heavily populated before the tsunamis.
{28562}{28661}If you go there today, you can see the old roads which go in,
{28664}{28723}driveways, all leading to nothing.
{28726}{28745}They see that area and they think
{28749}{28793}what wonderful urban planning we have in Hilo
{28796}{28827}to have all that parkland.
{28830}{28884}That's planning thanks to Mother Nature
{28887}{28963}and at great expense to the city of Hilo,
{28966}{29039}both in terms of property and loss of life.
{29065}{29121}Tsunamis have been rare events.
{29125}{29201}There has not been a destructive Pacific-wide tsunami
{29204}{29241}in over 30 years.
{29245}{29297}But if you look at the number of tsunami events
{29301}{29342}over the last century
{29345}{29407}there's been on the average one destructive tsunami
{29411}{29450}every seven years
{29454}{29479}so in many ways you would say that
{29483}{29568}we're long overdue for the next tsunami
{29594}{29655}Walter Dudley is not the only scientist
{29659}{29714}who's worried about the next one.
{29717}{29776}In the Seattle office of the National Oceanic
{29780}{29820}and Atmospheric Administration,
{29823}{29846}Dr. Eddie Bernard
{29850}{29907}is spearheading efforts to alert the public
{29911}{29960}to the dangers of tsunamis.
{29964}{29997}Most certainly they're killers.
{30000}{30069}If you look at the history of the United States since World War I I,
{30073}{30108}more people have died from tsunamis
{30112}{30156}than from earthquakes in our country.
{30159}{30212}It's one of the few natural disasters
{30216}{30312}that has such broad impact.
{30315}{30374}Most natural disasters are very localized.
{30377}{30441}An earthquake, although it may be several hundreds of miles,
{30445}{30520}doesn't affect anything outside of that hundreds-of-miles area
{30524}{30598}But if you add up the dimensions of the Pacific Rim shorelines,
{30601}{30660}it's on the order of 100,000 miles.
{30663}{30722}So one earthquake, properly placed,
{30726}{30809}can affect the coastlines thousands of miles away.
{30839}{30874}In Japan, however,
{30878}{30950}the greatest tsunami threat comes from earthquakes generated
{30953}{31070}not thousands of miles away, but much closer to home.
{31074}{31119}This island nation lies on top of one
{31123}{31207}of the most seismically active regions on earth.
{31231}{31254}The Japanese know that
{31257}{31364}the sea's bounty is often matched by its wrath.
{31406}{31509}In 1896, an offshore quake sent 100-foot waves
{31512}{31607}crashing into villages on the Sanriku Coast.
{31715}{31745}The next morning,
{31748}{31828}local fishermen returning to shore were stunned.
{31832}{31864}A few miles out at sea,
{31868}{31892}they had not even noticed
{31896}{31960}the tsunami passing under their boats.
{31964}{32024}Now they found their homes destroyed,
{32027}{32090}their families decimated.
{32118}{32209}More than 22,000 had drowned.
{32422}{32514}Four decades later, it happened again.
{32555}{32631}1,500 vessels were swept ashore by the wall of water
{32634}{32685}and many in their crews drowned.
{32688}{32757}Government aid is being rushed, but it will be a long time
{32760}{32832}before this stricken region can be restored in the land
{32835}{32884}of the rising sun.
{33041}{33126}The Japanese are no strangers to tsunamis.
{33268}{33291}Iller waves,
{33294}{33356}like the ones recorded in the news footage,
{33359}{33445}visit their shores with frightening regularity.
{33508}{33605}But even the Japanese can be taken by surprise.
{33649}{33752}In 1993, a quake off the coast of Okushiri Island
{33755}{33810}generates tsunami waves that reach shore
{33814}{33879}in less than 10 minutes
{33943}{33973}It's the middle of the night,
{33976}{34054}and most do not have time to evacuate.
{34082}{34176}One of the lucky ones is television cameraman Hiroshi Nakamura
{34179}{34245}who records his own escape on video.
{34338}{34433}There was a straight road from our hotel to the hills.
{34496}{34593}We reached the crossroads as we were driving to the hills.
{34693}{34765}Usually, we would turn to the left,
{34826}{34955}but the driver saw something like white waves ahead on his left side
{35181}{35315}The disaster I saw from the hill was just like a war movie.
{35396}{35508}The devastation was something that made a strong impression on me.
{35547}{35591}The fact that the whole town vanished
{35595}{35662}is something I haven't forgotten.
{35835}{35942}Nearly 200 died that night in Okushiri.
{35991}{36030}On the southern tip of the island,
{36033}{36144}where there were hundreds of homes, only rubble remained.
{36182}{36269}Dr. Eddie Bernard arrived in Okushiri two days later
{36273}{36340}with a special tsunami task force.
{36344}{36385}Well, my emotional reaction was...
{36389}{36486}it was like being at ground zero of the atomic bomb or something...
{36490}{36539}You just couldn't believe the destruction.
{36542}{36678}The power of these waves was far more than I had expected.
{36682}{36739}Although I had been studying this phenomenon for 25 years...
{36743}{36830}I'd never seen the power of a devastating tsunami...
{36833}{36870}and what it actually could do.
{36874}{36921}You just look at some of the structures
{36924}{36961}that were ripped apart
{36964}{37024}and saw how things were destroyed entirely.
{37027}{37113}Then you start to appreciate the forces at work here.
{37125}{37258}Looking at a photograph of a young girl
{37261}{37382}who wasn't too much older than my daughter at that time,
{37386}{37438}really brought home the fact
{37442}{37500}that most of the people who died in this event
{37503}{37552}were young children or the elderly.
{37555}{37642}What we actually could see were the remnants of people's lives.
{37646}{37672}Then you realize that...
{37675}{37788}these 500 homes had destroyed the lives of hundreds of families.
{37792}{37871}And, of course, death was part of that process.
{37874}{37893}And so...
{37896}{37995}you had to be very respectful of what we were actually looking at.
{37998}{38034}Although it was scientifically important,
{38037}{38130}we didn't want to be disrespectful for those people who had passed away
{38133}{38195}And it motivated me as a research scientist to realize that
{38199}{38267}the real reason for studying tsunamis in the research mode
{38271}{38301}is to save a few lives.
{38304}{38354}And that's the bottom line.
{38425}{38528}Today Okushiri is slowly recovering from its tragedy.
{38665}{38703}The people are rebuilding their homes
{38707}{38778}and repairing their lives.
{38788}{38845}But because space is at a premium here,
{38849}{38933}most new homes must be built where the old ones stood...
{38936}{39037}making them just as vulnerable to the next tsunami.
{39041}{39147}There is no one spot, however, that will probably never be rebuilt.
{39151}{39198}The devastated southern tip of the island
{39202}{39273}will likely remain an empty zone,
{39277}{39377}a reminder of what was taken by the sea
{39515}{39569}Two hundred miles to the south is another town
{39573}{39651}that has long suffered the ravages of tsunamis.
{39702}{39739}Over the past century,
{39742}{39845}Taro has seen 3,000 of its citizens swept away.
{39861}{39960}The people of this town have learned to carry on in the face of tragedy,
{39964}{40051}to live with the continual threat of disaster.
{40091}{40194}The last great wave struck here in 1933
{40245}{40376}It left Taro in ruins, and wiped out nearly a quarter of its population.
{40398}{40487}A year later, the survivors fought back.
{40741}{40767}They built a wall
{40771}{40866}to keep the sea in check the next time it rose.
{40988}{41066}Today, the wall dominates the town,
{41069}{41162}a reinforced concrete battlement 34 feet high
{41165}{41236}and in some spots, 80 feet thick.
{41380}{41408}For the people of Taro,
{41411}{41535}it's become a familiar and reassuring part of the landscape
{41643}{41702}In the summer, the seawall gets warmed up
{41705}{41794}and I cannot sleep because the heat reflects off of it.
{41822}{41911}At that time I wish there were no seawall,
{41919}{42004}but I never forget its reason for existing.
{42047}{42154}If there were no wall, I wouldn't want to live here.
{42215}{42331}Taro is also protected by its own tsunami warning center.
{42424}{42488}Besides the usual satellite technology
{42492}{42527}there are video cameras,
{42531}{42630}permitting technicians to monitor the harbor 24 hours a day,
{42633}{42754}looking for changes in sea levels and awaiting the inevitable.
{43025}{43124}And if alarms are sounded, Taro is ready.
{43224}{43327}Crack teams of gatekeepers carry out regular drills,
{43331}{43421}closing the wall's six doors against the sea.
{43682}{43795}Each of the massive steel doors must be sealed in under four minutes.
{43854}{43961}They've never been tested against a major tsunami.
{44062}{44116}The seawall certainly offers the people of Taro
{44119}{44242}a measure of comfort, but that may not be enough.
{44245}{44345}It's 34-foot height should stop most waves.
{44348}{44478}But the infamous tsunami of 1896 had waves over 90 feet high.
{44504}{44613}There's just no way to know how big the next one will be.
{44817}{44896}Back on the wave-ravaged island of Okushiri,
{44900}{44957}they're building their own wall.
{45126}{45142}When it's completed,
{45146}{45209}it will surround nearly a quarter of the island,
{45213}{45318}providing at least partial protection against the next tsunami.
{45405}{45468}But the people of Okushiri haven't put all their faith
{45472}{45534}in reinforced concrete.
{45602}{45716}In a ceremony held every June, they pay homage to the dead,
{45720}{45787}including hundreds of tsunami victims,
{45791}{45879}enshrining their memories in stone.
{46329}{46455}As darkness falls, a bonfire is lit to serve as a beacon,
{46459}{46557}guiding home those who were lost to the waves.
{46763}{46842}Paper lanterns symbolize the souls of the victims,
{46845}{46918}released once again to the sea.
{47389}{47548}It is an act of remembrance and perhaps a prayer for deliverance.
{48021}{48120}The threat of tsunami is not as distant as most of us think.
{48124}{48191}Half a world away from the fishing villages of Japan
{48195}{48279}lies the Northwest Coast of the United States.
{48282}{48332}The town of Crescent City, California,
{48336}{48440}shares a tragic legacy with Taro and Okushiri.
{48485}{48609}People here can still recall their own encounter with a deadly wave
{48689}{48764}March 27, 1964.
{48768}{48802}Good Friday.
{48805}{48860}A violent earthquake off the coast of Alaska
{48864}{48935}generates an enormous tsunami.
{48956}{49060}The Pacific Coast of North America, from Vancouver to San Diego,
{49064}{49123}lies in its path.
{49146}{49182}At 11 that night,
{49185}{49252}Crescent City Civil Defense Chief, Bill Parker,
{49256}{49310}receives urgent news.
{49313}{49382}My first experience with a tsunami was a teletype
{49385}{49431}that came into my office
{49434}{49511}And it said that there was a probability of a tsunami
{49514}{49597}and it gave an estimated time of arrival in Zulu time.
{49600}{49647}Well, we didn't even know what a tsunami was,
{49650}{49710}let alone know how to spell it.
{49713}{49739}And we certainly didn't know
{49743}{49820}how to convert Zulu time to our time.
{49823}{49958}And we were really devastated as to what the threat was and what to do.
{49962}{49990}On March 27,
{49993}{50092}we received this teletype telling us there was a good possibility
{50095}{50158}that Crescent City would have a tsunami.
{50162}{50219}And we were really frightened.
{50223}{50292}But not everyone in Crescent City was frightened.
{50295}{50358}Many were intrigued by the novelty
{50361}{50462}and went down to the waterfront to watch the waves come in.
{50465}{50518}Among them was Ray Magnuson.
{50521}{50581}I parked the car down by the entrance to the dock
{50585}{50687}and I met my wife there and started walking down the road.
{50691}{50765}As I went down the road, I could hear a roar.
{50769}{50785}Some guys said,
{50788}{50831}"Hey look, hey look, it's coming over the jetty."
{50834}{50893}Well, I assumed it was a tidal wave coming over the jetty,
{50897}{50928}which was not too good a thing to be hearing,
{50932}{51000}since I was not very far above sea level.
{51003}{51056}I waited and watched and watched,
{51059}{51113}and pretty soon up the road, you could see water coming.
{51117}{51164}Then there was a cafe on the right hand side
{51168}{51233}of the road looking down, and the cafe slid across the road.
{51236}{51264}I thought at that time, I said,
{51268}{51295}"I better get out of here."
{51299}{51348}So I turned and started walking.
{51351}{51404}The water was chasing me, still behind me,
{51407}{51439}and I got back to the car.
{51442}{51480}Anyway, the water kept coming and kept coming,
{51484}{51544}and as you know, Volkswagens float.
{51547}{51616}Well, sure enough, ours began to float
{51650}{51694}You could hear the explosions up in town.
{51697}{51739}Then, as things began to be destroyed
{51742}{51787}you could hear things break a big hunk of lumber
{51791}{51812}stopped in front of the car
{51815}{51905}and it made a breakwater, and the car just floated there.
{51909}{51992}Water went out and we drove away.
{52112}{52200}We had no idea of the extent of the damage.
{52204}{52244}And we were all dumfounded.
{52247}{52295}When we looked out, we could not believe it.
{52298}{52401}I gave a report to the director of emergency services
{52405}{52442}of the state of California.
{52446}{52499}He was giving a report to the governor,
{52502}{52599}and I told him I think that Crescent City is gone.
{52900}{53079}The final toll: 11 people killed; more than $7 million in damage.
{53140}{53175}And now we all knew:
{53178}{53284}A tsunami could happen anywhere, not just far away,
{53287}{53348}but right here at home.
{53510}{53540}Three decades later,
{53543}{53633}the people of Crescent City are better prepared.
{53644}{53719}But unlike the Japanese, they have no seawalls,
{53723}{53847}no computerized warning system, no video cameras guarding the town.
{53850}{53889}If a tsunami struck here tomorrow,
{53892}{53979}this town could be devastated once again.
{54066}{54139}Was the Crescent City disaster a unique event?
{54142}{54240}Or could another tsunami strike the Pacific Northwest?
{54257}{54324}Giant waves are part of the oral traditions
{54328}{54456}of many native American tribes who lived along these shores.
{54464}{54542}The Tolowa people spoke of one such event.
{54567}{54606}The grandmother told the two children
{54610}{54684}to go right away as fast as they could.
{54692}{54764}The two children ran as fast as they could,
{54850}{54926}upstream away from the harbor.
{55089}{55163}Halfway there, they looked back.
{55175}{55227}They could see the water come.
{55231}{55294}They could hear the people cry.
{55300}{55389}They could hear the cries rise and fade away.
{55470}{55521}When they reached the top of the mountain,
{55523}{55617}the boy made a fire and they sat around it.
{55696}{55792}When the sun came up, everything was gone.
{55857}{55922}They went back to where their house had been.
{55937}{55997}There wasn't anything there.
{56000}{56075}Everything was swept clean.
{56207}{56242}It's only a legend,
{56245}{56332}but it may be based upon a terrifying reality.
{56335}{56399}Just off shore and several thousand feet down
{56402}{56472}lies the Cascadia Subduction Zone.
{56476}{56555}It's a 900-mile crack in the earth's crust,
{56558}{56632}capable of producing powerful earthquakes.
{56635}{56764}A tsunami generated here could reach the coast in less than 20 minutes.
{56877}{56958}Near the mouth of the Copalis River in southern Washington...
{56962}{57084}geologist Brian Atwater seeks evidence of just such an event...
{57088}{57192}evidence that would correspond to some of the ancient stories.
{57226}{57290}The first indication of a catastrophe:
{57294}{57388}A dreary grove called the Ghost Forest
{57401}{57488}These trees were flourishing some three centuries ago,
{57492}{57580}when an earthquake caused the river banks to sink,
{57589}{57681}and what had been high ground became a salt marsh,
{57684}{57741}poisoning the trees.
{57752}{57771}The same earthquake
{57774}{57865}almost certainly generated a tsunami here.
{57997}{58093}Atwater believes he's found more clues in the banks of the river
{58096}{58175}telltale signs embedded in the soil itself
{58179}{58276}revealing that this region was indeed flooded by a tsunami.
{58279}{58344}Got a big piece of burned wood in here.
{58372}{58395}I assume it's a campfire.
{58398}{58466}We might have a fire pit coming out of this here.
{58512}{58566}We got a three-layer cake here.
{58569}{58640}We go back 300 years or a little more to a time
{58644}{58699}when this site was a forest.
{58703}{58755}It had sitka spruce, it had western red cedar,
{58759}{58814}and it had native people who were cooking,
{58817}{58861}using rocks like this.
{58865}{58997}The brown layer records a campsite and the forest floor.
{59001}{59063}The gray later represents the tsunami
{59066}{59130}generated by an earthquake 300 years ago.
{59134}{59246}The tsunami comes in, dumps the sand on the campsite.
{59249}{59328}Then the mud builds up on top of the tsunami deposit,
{59332}{59400}because the land had dropped during the earthquake.
{59438}{59542}But this wasn't the only great wave to strike the coast of Washington.
{59545}{59632}Atwater and other scientists have found more evidence of earthquakes
{59635}{59701}and tsunami in the distant past.
{59705}{59760}There was a tsunami about 1,000 years ago
{59764}{59803}generated in Puget Sound
{59806}{59881}by an earthquake probably as large as the obe earthquake,
{59884}{59957}on a fault that goes right under downtown Seattle
{59961}{60045}During an earthquake, land was moved upward 20 feet.
{60048}{60124}The floor of Puget Sound probably moved upward as well.
{60128}{60150}If the floor moves up,
{60153}{60207}the surface of Puget Sound up here moves up.
{60211}{60273}Temporarily, it's 20 feet higher than it wants to be.
{60276}{60327}Gravity takes over and you get a big wave.
{60330}{60462}So that's what happened 1,000 years ago in Puget Sound.
{60503}{60552}And it could happen again.
{60555}{60610}Scientists believe there's a one in ten chance
{60614}{60700}of a major tsunami striking the Pacific Northwest
{60704}{60761}in the next 50 years.
{60765}{60781}Here in Washington,
{60785}{60867}there are many places where people do not yet have
{60871}{60933}enough information from public official
{60937}{61006}about what they should do in the event of one of these.
{61009}{61099}They do not yet have posted the kind of tsunami warning signs
{61103}{61177}that one sees in Oregon now that help to direct a person,
{61180}{61244}just sort of put it in the mind, everyday as you drive past it.
{61248}{61299}You see this on the outer banks in North Carolina:
{61303}{61343}"Hurricane Evacuation Route".
{61346}{61408}These kinds of signs need to be up on this coast
{61411}{61454}so in the event of one of these kinds of tsunamis,
{61457}{61508}people think, "Oh, yeah, I remember about that sign.
{61511}{61540}It said, 'Go up that road."'
{61544}{61601}And there might be high ground, far enough up that road,
{61604}{61636}far enough away that
{61640}{61706}you could survive the effects of a tsunami.
{61746}{61821}Brian Atwater isn't trying to scare people.
{61824}{61902}He just hopes to raise public awareness.
{61922}{61997}And the message is finally getting across:
{62009}{62076}Government officials have begun developing new strategies
{62080}{62185}to save lives when the next tsunami strikes.
{62189}{62277}The state of Oregon has recently drawn a line in the sand,
{62281}{62407}establishing a 300-miles-long inundation zone along their coast.
{62411}{62431}Because of the risk,
{62435}{62536}no new schools or hospitals can be constructed close to shore
{62539}{62597}without special permission.
{62619}{62717}One town that lies within the zone is Cannon Beach.
{62730}{62770}It's a quiet little resort town
{62774}{62894}whose population swells to as much as 20,000 in the summer.
{62920}{63011}Cannon Beach is more prepared for a tsunami than most towns,
{63015}{63081}conducting regular tests of its warning system.
{63085}{63148}Test, test, test.
{63151}{63228}But they don't want to frighten the residents or the tourists,
{63232}{63269}so the shrill siren is replaced
{63272}{63346}with something a little bit friendlier.
{63636}{63718}The folks in Cannon Beach have maintained their sense of humor,
{63721}{63795}but they do take tsunami seriously.
{63837}{63885}They know they have a lot to lose,
{63888}{63968}especially here at Cannon Beach Elementary,
{63971}{64047}only 400 feet from the ocean.
{64085}{64160}We're going to add "re" to the beginning of the word.
{64164}{64284}So what would be the new word if you add "re" to the first word?
{64288}{64303}Brian B.?
{64307}{64319}Regain?
{64323}{64347}Regain is right.
{64351}{64387}And how do you spell regain, Nathan?
{64390}{64438}"R-E-G-A-l-N"
{64441}{64474}Right.
{64583}{64648}These kids are well aware of the tsunami threat.
{64651}{64729}And they know what to do when the alarm bell rings.
{64745}{64803}Let's exit calmly, class.
{65118}{65200}They have only a few minutes to get to higher ground.
{65643}{65757}You guys did it this time in 13 minutes and 30 seconds.
{65761}{65843}Great job. Great job.
{65893}{65947}You hustled all the way up.
{65951}{66001}I saw people encouraging one another.
{66004}{66042}You not only focussed on
{66045}{66113}keeping yourself and your partner straight,
{66117}{66172}but you also and safe
{66175}{66250}but you also were encouraging people all the way.
{66254}{66300}I really, really appreciate that.
{66304}{66354}Great job. Give yourselves one more hand.
{66358}{66425}Alright. Great.
{66566}{66632}Plans are in the works to relocate the school,
{66636}{66714}but until then evacuation drills will continue.
{66717}{66799}It's the only way to prevent a catastrophe.
{66851}{66958}The last tsunami hit Cannon Beach 30 years ago.
{66965}{66993}And in the school playground,
{66997}{67058}there's chilling evidence of its power:
{67061}{67152}The steel swing set bears scars inflicted by trees,
{67155}{67232}uprooted and hurled about by the waves.
{67236}{67296}Fortunately, that tsunami struck at night,
{67299}{67365}when the schoolyard was empty.
{67411}{67480}The next one could happen anytime.
{67522}{67600}Cannon Beach is well aware of the dangers of tsunami.
{67603}{67694}But there are other towns at risk along the Pacific Coast...
{67698}{67775}and many of them are simply unprepared
{67779}{67807}For the state of Washington,
{67810}{67875}there's a resort area called Long Beach
{67879}{67934}It's a low-lying sand barrier.
{67938}{67964}And during the summer months,
{67968}{68039}sometimes there's as many as 40 or 50,000 people
{68042}{68094}that are out there in recreational activities.
{68098}{68155}That would be by far the worst case scenario,
{68159}{68212}because there's only one way out of that,
{68216}{68284}and that poses a very gruesome picture.
{68287}{68362}Probably the people couldn't evacuate in time.
{68366}{68437}And anything that's not reinforced concrete would be wiped out.
{68440}{68525}And it becomes timber in the water, then causing more damage,
{68528}{68620}because now it's incorporated as part of the wave.
{68624}{68665}Automobiles become floating objects
{68669}{68714}and they'd be propelled all over the place.
{68718}{68770}So as the wave sweeps back and forth,
{68774}{68819}it would probably just bulldoze
{68823}{68900}and leave probably six or eight inches of sand.
{68904}{68990}So when it's all over, it'll be nice smooth sandy beach
{68993}{69068}without any of man's structures on it anymore.
{69134}{69198}Warning systems and evacuation procedures are
{69202}{69264}well-established here in Hawaii.
{69268}{69344}But they're only effective if people trust them.
{69355}{69395}Leave the area.
{69398}{69497}This is an update on the civil defense tsunami alert.
{69500}{69599}At this time, you are advised to stay in your room
{69602}{69655}until further notice.
{69659}{69745}Roads out of Waikiki are now closed.
{69749}{69838}In 1994, a tsunami warning was issued here
{69841}{69916}and beaches were evacuated throughout the islands.
{69919}{69987}Three hundred thousand people responded
{69991}{70083}But this tsunami alert may have done more harm than good.
{70087}{70116}Well, in 1994,
{70119}{70207}there was a large earthquake in the northwest Pacific Ocean.
{70211}{70278}It was big enough to have generated a Pacific-wide tsunami.
{70281}{70349}The early indications were that there was significant run-up
{70353}{70428}of the water in the tidal stations closest to the earthquake.
{70431}{70509}So the Pacific Tsunami Warning Center declared a tsunami warning.
{70512}{70580}They accurately predicted the arrival time of the waves,
{70583}{70645}but they are incapable of predicting
{70648}{70725}how large the waves are actually going to be.
{70728}{70769}When tsunamis occur as rarely as they do
{70772}{70822}and with as little money as is available for research,
{70826}{70851}we as yet just don't know
{70855}{70923}how to predict how large the waves will be.
{70927}{71031}So in Hawaii the waves came ashore six inches high.
{71034}{71054}And unfortunately
{71058}{71136}most of the public interprets that as a false alarm,
{71139}{71193}when in fact it's just our lack of understanding.
{71196}{71285}It could've been a potentially devastating tsunami.
{71321}{71370}The problem with over-warning people is
{71373}{71438}of course, they lose confidence in the system.
{71441}{71490}They say, "Oh, it's just another false alarm,"
{71493}{71521}and we don't bother.
{71525}{71594}Or the flip side of this is they become so cavalier about it
{71597}{71672}they will actually go to the beach to see what it is.
{71676}{71753}So I think it's incumbent upon us as scientists
{71757}{71803}to try to find a more accurate way...
{71807}{71873}of forecasting the effects of these.
{71900}{72002}Now the technology finally exists to do just that.
{72005}{72074}In a government warehouse near Dr. Bernard's office,
{72078}{72144}you can see the future of tsunami forecasting.
{72148}{72257}A 20-foot signal buoy, coupled with advanced wave sensors,
{72260}{72368}could put an end to false alarms and help save lives.
{72376}{72465}Anchored in the middle of the ocean as part of a Pacific-wide network,
{72469}{72561}the system will make it possible to predict the height of tsunami waves
{72565}{72636}as well as when and where they'll strike.
{72655}{72762}Undersea gauges will take the precise measure of each passing wave
{72765}{72846}and transmit the data to the buoy floating above.
{72849}{72948}A satellite will complete the link to the tsunami warning center.
{72979}{73048}The new system could eliminate false alarms
{73051}{73151}and build public confidence in the tsunami warning system.
{73209}{73257}But there are certain types of tsunamis
{73261}{73295}that can strike so suddenly
{73298}{73380}and with such force that even the most sophisticated system
{73383}{73448}would be unable to provide a warning.
{73452}{73476}Here in the Hawaiian Islands,
{73480}{73566}where all of the land is built by volcanic eruptions,
{73570}{73639}the islands grow up from the sea floor,
{73643}{73716}and then periodically the sides slide back
{73719}{73764}down onto the ocean floor.
{73767}{73806}They've created magnificent cliffs
{73810}{73888}along the sides of all of the islands in the chain.
{73891}{73917}But when those chunks of the islands
{73920}{73969}slide off onto the Pacific Ocean floor
{73972}{74039}as huge landslides and debris flows...
{74042}{74130}they have the potential to generate giant destructive tsunamis
{74133}{74213}And there's evidence that they have created waves
{74217}{74332}as high as 1,000 feet on some of the islands in the past.
{74379}{74471}These landslide waves may be part of Hawaii's future
{74474}{74532}as well as its past.
{74541}{74648}Here on the Big Island, a huge crack in the earth is opening up
{74756}{74804}It's 60 miles long.
{74807}{74875}And it's growing wider every year.
{74896}{74916}Some scientists think
{74920}{75031}it's gradually detaching one side of the island from the other.
{75067}{75147}The great crack is one of these fault zones.
{75150}{75206}At one time, it may have actually had magma in it.
{75209}{75276}But now, it's probably serving more like a hinge,
{75279}{75378}where part of the island is beginning to slide down
{75382}{75494}and may someday slip away toward the ocean floor.
{75531}{75659}A thousand-foot tsunami on the coast of Hawaii would be catastrophic.
{75662}{75724}But a giant tsunami could happen anywhere,
{75727}{75830}even without earthquakes, volcanoes, or landslides.
{75833}{75863}A few scientists are beginning
{75867}{75970}to examine another possible cause extremely remote,
{75973}{76009}but terrifying.
{76013}{76137}Recently, the effects of a meteor impact have been studied.
{76140}{76175}Depending on the size of the meteor,
{76179}{76239}you could have some very destructive waves
{76243}{76333}generated by the splash from a meteor in the ocean.
{76501}{76592}You could have a wave formed hundreds of feet high.
{76632}{76715}It is probably the surprise no one's prepared for.
{77177}{77239}A giant tsunami generated by a meteor
{77243}{77333}may only happen once every few thousands years.
{77366}{77471}But it doesn't take a giant tsunami to devastate a community.
{77492}{77549}At the memorial park near Hilo,
{77552}{77621}where the Laupahoehoe school once stood
{77624}{77675}today's students gather with survivors
{77678}{77757}on the 50th anniversary of the tragedy.
{78655}{78717}People ask me, "If we have another tsunami..."
{78720}{78774}And I say, "No, it's not if we have a tsunami.
{78778}{78834}It's when the next tsunami strikes."
{78837}{78870}Because there will definitely be another one.
{78873}{78984}It might not be this year or next, or even this decade.
{78987}{79036}But it could be tomorrow as well.
{79257}{79343}In Hawaii, they know what a tsunami can do.
{79444}{79529}The rest of us would be wise to listen to their lament
{79533}{79601}and learn from their experience.
{114}{142}C'mon, Matt!
{785}{811}Attention all stations.
{815}{865}Stand by for an urgent tsunami warning
{868}{974}for the Big Island and the islands of Maui, Lanai and Oahu.
{978}{1060}This warning is based on a 7.5 magnitude earthquake
{1064}{1108}near ailua-ona.
{3101}{3144}Could it really happen?
{3147}{3241}Could a giant wave really menace the beaches of Hawaii?
{3255}{3294}There is something out there
{3297}{3374}and it threatens coastlines around the world.
{3378}{3506}It's one of nature's least understood forces: Tsunami!
{3609}{3664}We often see hurricanes and typhoons
{3668}{3734}that churn up higher-than-normal tide.
{3738}{3815}They can flood low-lying coastal communities.
{3819}{3896}But as dangerous as these storm surges can be,
{3900}{3985}they are not the worst of all possible waves.
{4028}{4082}The real monsters are tsunamis,
{4086}{4154}freak waves usually produced by undersea disturbances
{4157}{4192}like earthquake.
{4196}{4322}They can race across entire oceans and swallow cities whole.
{4354}{4433}And they can leave tens of thousands dead.
{4481}{4508}Throughout history,
{4511}{4625}tsunamis have generated legendary disasters...
{4629}{4739}Reversion the shores nearly every ocean and sea.
{4766}{4841}Without warning and without mercy.
{4845}{4931}Killer waves have struck again and again.
{4957}{5041}And tsunamis are as mysterious as they are deadly,
{5044}{5143}because so few have ever been observed by scientists.
{5212}{5303}This extraordinary footage was shot in 1952,
{5307}{5405}in the uril Islands off Russia's northern Pacific Coast.
{5409}{5515}A typical tsunami, it moved inland like a rising tide,
{5519}{5587}but with far greater speed and force.
{5591}{5659}Fortunately it caused only minor damage here...
{5662}{5704}and no deaths.
{5707}{5789}But tsunamis can be catastrophic.
{5960}{6004}In the last century alone,
{6008}{6104}more than 50,000 people have been killed by tsunamis.
{6108}{6177}Most had little or no warning.
{6213}{6277}Few were even aware of the danger.
{6358}{6412}But for the people of the Pacific Rim,
{6416}{6504}deadly tsunamis are not rare events.
{6521}{6600}They live in the most seismically active part of the planet,
{6603}{6667}an area criss-crossed by earthquake zones
{6671}{6720}and dotted with volcanoes,
{6723}{6748}so it's not surprising
{6751}{6850}that the vast majority of the world's tsunamis occur here.
{6854}{6892}In the middle of the Pacific,
{6895}{6998}the Hawaiian Islands lie isolated and exposed.
{7029}{7122}It's people are certainly no strangers to tsunamis.
{7130}{7215}But some of them are acutely aware of the risk.
{7257}{7321}Dr. Walter Dudley is director of marine science
{7325}{7444}at the University of Hawaii at Hilo, and a leading expert on tsunamis.
{7447}{7519}We'll have a little on-site safety briefing.
{7602}{7702}Today he's taking one of his classes on a snorkeling field trip.
{7737}{7818}But first, a few words of caution.
{7822}{7868}Okay guys, everybody listen up.
{7871}{7908}We're only about 30 miles
{7912}{7962}from the epicenter of two of the largest earthquakes
{7965}{8000}that have ever struck this island.
{8003}{8019}In both cases,
{8023}{8096}they generated large destructive tsunamis.
{8099}{8152}The waves took about ten minutes to get here
{8156}{8215}and were about 10 to 15 feet high.
{8218}{8264}So if you are out there on the reef,
{8267}{8307}and you feel a big earthquake,
{8311}{8357}drop your gear and get out of the water
{8361}{8418}and move ashore as quickly as possible
{8422}{8479}Okay, let's have a good lab.
{8624}{8735}They are among the most catastrophic of all natural phenomenon.
{8738}{8830}Unlike things like hurricanes, there are no warning signs.
{8834}{8871}The weather doesn't get bad.
{8875}{8902}You don't feel the earth shake.
{8906}{9001}It can be just a beautiful day and then, all of a sudden,
{9005}{9137}the ocean can come up and come ashore 30 feet high.
{9213}{9250}In the Hawaiian Islands,
{9253}{9303}we've recorded tsunami wave heights
{9306}{9474}as great as 56 feet on this island from the 1946 Aleutian tsunami.
{9478}{9517}In prehistoric times,
{9520}{9599}wave heights may have reached over a thousand feet.
{9608}{9705}Hilo has been struck by tsunamis as long as there has been a Hilo.
{9709}{9759}But it was really in 1946
{9763}{9821}when there was a built-up downtown Hilo
{9825}{9898}that we had a very, very large tsunami
{9934}{10031}Nineteen forty-six... after four years of war,
{10034}{10092}Hawaiians can relax.
{10124}{10228}At last, their island paradise is safe from attack.
{10380}{10432}But more than 2,000 miles away,
{10435}{10507}a new threat emerges from the sea.
{10535}{10603}On April 1, at around 12:30 in the morning,
{10606}{10671}an undersea earthquake off the coast of Alaska
{10675}{10731}generates a huge tsunami.
{10734}{10801}Within minutes it will make its first landfall
{10804}{10851}on the Aleutian island of Unimak,
{10854}{10920}90 miles from the epicenter.
{10947}{11008}Inside the island's Scotch Cap Lighthouse,
{11011}{11053}the men feel the tremor,
{11057}{11136}but they have no idea what's heading their way.
{11149}{11195}When the wave slams into their island,
{11199}{11279}it's more than 100 feet high.
{11352}{11375}After it passes,
{11379}{11456}the Scotch Cap Lighthouse has disappeared,
{11460}{11515}and so has its crew.
{11558}{11622}The tsunami continues racing south toward Hawaii
{11626}{11696}at over 400 miles per hour.
{11727}{11830}And just as in Alaska, no one here suspects a thing.
{11860}{11930}It's first impact in the islands is deceptive.
{11934}{11998}Some waves are as small as two or three feet,
{12002}{12095}barely hinting at the tsunamis awesome power.
{12239}{12320}By the time it arrives at Coconut Island in Hilo Bay,
{12324}{12433}the tsunami has begun to swell to monstrous proportions.
{12447}{12501}Its waves wash over the island,
{12505}{12602}easily overtopping the 30-foot palm trees.
{12723}{12795}Lining Hilo Bay were dozens of homes.
{12799}{12898}Apua Heuer's family lived on a bluff high above the bay.
{12901}{13013}My family ventured as close as it could to the edge of this bluff
{13016}{13075}when we saw this mammoth wave come in.
{13079}{13163}It's 32 feet from here down to the ocean.
{13166}{13225}We had to step back because where we were standing,
{13228}{13285}all of a sudden, it was ocean.
{13320}{13357}In the city of Hilo,
{13360}{13422}residents panicked when the first waves hit,
{13425}{13466}fleeing for their lives.
{13469}{13538}Many try in vain to outrun the tsunami
{13541}{13625}We heard this horrible clash in Hilo and we knew that
{13629}{13709}the buildings on the ocean side were being knocked down.
{13713}{13773}There was turmoil all day long.
{13776}{13898}The whole town was awash with water and hurt people and lost people.
{13901}{13964}We did see people in the ocean struggling,
{13967}{14015}dogs trying to swim ashore.
{14018}{14051}We saw that.
{14054}{14082}But you couldn't do anything about it.
{14086}{14157}The force of the water was so great, you couldn't venture into it.
{14160}{14209}You had no chance.
{14213}{14261}You felt very helpless and wondered
{14264}{14329}was there anybody out there that you knew.
{14368}{14418}One photographer watches in horror
{14421}{14523}as a wave overtakes a dock worker trapped on a pier.
{14526}{14550}In the next frame,
{14554}{14603}taken after the wave has passed,
{14607}{14751}the worker is nowhere to be seen... swept away like so many others.
{14788}{14884}I had gotten up, gone downstairs to wash up...
{14887}{15008}Larry Nakagawa was 14 when the wave struck his home in Hilo.
{15012}{15095}...and as I was washing my face and brushing my teeth,
{15098}{15202}I heard this strange sound of gravel being thrown on the pavement.
{15206}{15235}So my brother came out and said
{15239}{15283}"It looks like we are having a tidal wave.
{15287}{15324}We better get on the tree."
{15328}{15454}So he hoisted me up and then my father was hoisted.
{15457}{15545}He and my father were on the same branch and,
{15549}{15681}because of the way the branch was, he had to hold my father around,
{15684}{15733}to grab hold of the trunk.
{15737}{15770}And I think that when the wave came,
{15773}{15846}he felt that if he hung onto my father...
{15849}{15875}the way...
{15878}{15928}the force of the wave would push him,
{15931}{15997}and if he hung on, he would take my father in.
{16001}{16081}So he let go and he went with the wave.
{16089}{16174}It was strict horror to go into the mortuaries.
{16178}{16249}When they found somebody, identified somebody
{16252}{16326}all the bodies were covered they put a tag on a toe.
{16330}{16370}But they were covered with a blanket.
{16374}{16467}And when you pulled back the blanket to see if you recognized them,
{16471}{16601}the horror on their death... was terrible... when they died.
{16605}{16650}They were frightened.
{16653}{16712}Eyes open, mouth agape.
{16716}{16787}And just a terror looked-face on them.
{16790}{16858}It was very unpleasant to look at.
{16971}{17033}Twenty-five miles northwest of Hilo,
{17037}{17099}the little peninsula called Laupahoehoe
{17102}{17196}lies exposed to the full fury of the tsunami.
{17221}{17310}Students have just arrived in the Laupahoehoe schoolyard
{17313}{17384}and are waiting for classes to start.
{17407}{17503}Among them are Bunji Fujimoto and his two brothers.
{17535}{17637}That day remains vivid in Bunji's memory.
{17660}{17727}I could see a wall of water coming in from out in the ocean.
{17730}{17799}It compared to filling up a cup of coffee.
{17803}{17884}You just keep pouring and once it hits the brim,
{17887}{17938}it spills over, and that's what happened back here,
{17942}{17968}up on the wall.
{17971}{17998}It didn't stop with the wall.
{18001}{18037}It just came over, spilled over.
{18040}{18077}And we could see we were in trouble.
{18081}{18121}We had to run. We started running.
{18125}{18162}When the water started coming over,
{18166}{18227}we started running up to higher ground to my left,
{18231}{18258}where the school building was.
{18262}{18314}Fortunately, we made it in time.
{18317}{18363}A bunch of the other children didn't make it,
{18367}{18457}the other students, mostly students in this area.
{18504}{18600}My brother was down here and we never found him.
{18604}{18622}We always wondered
{18625}{18677}what he would have turned out to be like later on.
{18680}{18784}He was 14 years old and just getting to his prime of life.
{18806}{18846}You can't do anything about it.
{18850}{18928}You can't do anything more than just think and talk about it
{19135}{19243}Bunji's brother was among the 25 who died at Laupahoehoe,
{19247}{19318}mostly students and their teachers.
{20303}{20397}Almost all of the bayfront area was nearly totally destroyed.
{20400}{20474}The businesses were ripped right off their foundations.
{20477}{20564}Many of the structures were wooden and they were totally collapsed.
{20605}{20672}The railway which was built on wooden railway ties
{20676}{20736}the wooden ties were floated out by the water
{20740}{20816}and the rails twisted into pretzels.
{20913}{20986}One hundred fifty-nine people died that day
{20989}{21055}96 in Hilo alone.
{21113}{21174}Over time, the city would rebuild.
{21177}{21257}But this tragedy would mark a turning point.
{21266}{21312}Those who lived in the shadow of the tsunamis
{21315}{21443}were determined to be better prepared for the next killer wave.
{21465}{21534}Just two years later, in 1948,
{21537}{21572}the U.S. Government established
{21576}{21666}the Pacific Tsunami warning center in Honolulu.
{21699}{21777}Today, the center remains on alert around the clock,
{21780}{21880}coordinating the efforts of dozens of Pacific Rim countries.
{21884}{21963}We try to get a warning out as quickly as possible,
{21966}{22036}and we have to go to our resources to find out where the earthquake is
{22040}{22078}and what its magnitude is.
{22081}{22126}And then, given that information,
{22130}{22219}we issue this warning to the various participants
{22222}{22283}in the warning system in the Pacific.
{22297}{22374}Equipped with state-of-the-art satellite technology,
{22377}{22466}seismic sensors, and a vast network of wave monitors,
{22469}{22552}the warning center can track any major earthquake on the planet
{22556}{22642}and determine whether a tsunami is on its way.
{22672}{22733}Scientists know that an undersea earthquake,
{22736}{22778}or a volcanic eruption
{22782}{22859}anything that causes the sea floor to shift suddenly
{22863}{22934}can displace huge volumes of water.
{22937}{22991}When this disruption reaches the surface,
{22995}{23048}a series of waves spreads out.
{23051}{23149}They can move as fast as 600 miles per hour.
{23158}{23246}Unlike a normal wave caused by wind or tides,
{23250}{23310}the energy of a tsunami is evenly distributed
{23313}{23364}all the way to the ocean bottom.
{23368}{23444}In deep water, there's barely a ripple at the surface
{23448}{23555}But as a tsunami wave approaches land, the seafloor rises.
{23559}{23607}The energy is compressed
{23610}{23728}and the waves can be pushed up as high as 100 feet or more.
{23801}{23853}It's always a number of thousands of people
{23856}{23942}that could possibly live or die, depending on our decision.
{23946}{23971}Here in the Hawaiian Islands,
{23975}{24126}for example, every few years, we have...
{24143}{24186}That's interesting.
{24290}{24383}We've got an earthquake to deal with.
{24466}{24511}It looks like it's a small local quake
{24514}{24585}in the central part of Alaska.
{24589}{24660}The center detects two or three quakes every week.
{24664}{24693}Most like this one
{24696}{24753}present no threat of tsunami.
{24756}{24811}But even when a tsunami alert is issued,
{24815}{24875}not everyone will take it seriously.
{24878}{24954}When you go from one tsunami to the next tsunami,
{24957}{25013}people don't even know what they are.
{25017}{25100}So it's hard for them to even consider them a threat.
{25103}{25149}First of all, you have to convince them
{25153}{25182}that there is such a thing,
{25186}{25283}and secondly, that it can cause destruction.
{25306}{25399}Even in Hawaii, with its tragic history of tsunamis,
{25402}{25472}people can forget the lessons of the past.
{25551}{25586}In 1960,
{25589}{25661}12 years after the warning center was established,
{25665}{25718}a massive earthquake off the coast of Chile
{25722}{25823}generates a tsunami that fans out across the Pacific.
{25832}{25910}Hawaii lies directly in its path.
{26025}{26073}Early on the evening of May 22,
{26077}{26150}the warning center issues its prediction
{26176}{26273}...a tsunami will hit Hilo sometime around midnight.
{26330}{26445}But with midnight long past, and only small waves washing ashore,
{26448}{26574}many ignore the alert, and return to the downtown bayfront.
{26768}{26832}A few even gather at the Suisan Fish Market
{26836}{26900}to watch the waves come in.
{27087}{27199}The 35-foot wall of water strikes like a bomb.
{27346}{27422}Once again Hilo is brought to its knees,
{27426}{27556}with $30 million in damage and 61 dead.
{27568}{27655}This wave will change Hilo forever.
{27677}{27722}Today, as you look at downtown Hilo,
{27725}{27782}you see the highway along the bayfront,
{27785}{27858}which used to be the railway before the tsunamis.
{27861}{27940}You see a big expanse of green parkland
{27944}{28024}soccer fields and places where people picnic
{28027}{28090}and play ball.
{28094}{28162}All of that was homes and businesses...
{28166}{28264}very, very heavily populated before the tsunamis.
{28562}{28661}If you go there today, you can see the old roads which go in,
{28664}{28723}driveways, all leading to nothing.
{28726}{28745}They see that area and they think
{28749}{28793}what wonderful urban planning we have in Hilo
{28796}{28827}to have all that parkland.
{28830}{28884}That's planning thanks to Mother Nature
{28887}{28963}and at great expense to the city of Hilo,
{28966}{29039}both in terms of property and loss of life.
{29065}{29121}Tsunamis have been rare events.
{29125}{29201}There has not been a destructive Pacific-wide tsunami
{29204}{29241}in over 30 years.
{29245}{29297}But if you look at the number of tsunami events
{29301}{29342}over the last century
{29345}{29407}there's been on the average one destructive tsunami
{29411}{29450}every seven years
{29454}{29479}so in many ways you would say that
{29483}{29568}we're long overdue for the next tsunami
{29594}{29655}Walter Dudley is not the only scientist
{29659}{29714}who's worried about the next one.
{29717}{29776}In the Seattle office of the National Oceanic
{29780}{29820}and Atmospheric Administration,
{29823}{29846}Dr. Eddie Bernard
{29850}{29907}is spearheading efforts to alert the public
{29911}{29960}to the dangers of tsunamis.
{29964}{29997}Most certainly they're killers.
{30000}{30069}If you look at the history of the United States since World War I I,
{30073}{30108}more people have died from tsunamis
{30112}{30156}than from earthquakes in our country.
{30159}{30212}It's one of the few natural disasters
{30216}{30312}that has such broad impact.
{30315}{30374}Most natural disasters are very localized.
{30377}{30441}An earthquake, although it may be several hundreds of miles,
{30445}{30520}doesn't affect anything outside of that hundreds-of-miles area
{30524}{30598}But if you add up the dimensions of the Pacific Rim shorelines,
{30601}{30660}it's on the order of 100,000 miles.
{30663}{30722}So one earthquake, properly placed,
{30726}{30809}can affect the coastlines thousands of miles away.
{30839}{30874}In Japan, however,
{30878}{30950}the greatest tsunami threat comes from earthquakes generated
{30953}{31070}not thousands of miles away, but much closer to home.
{31074}{31119}This island nation lies on top of one
{31123}{31207}of the most seismically active regions on earth.
{31231}{31254}The Japanese know that
{31257}{31364}the sea's bounty is often matched by its wrath.
{31406}{31509}In 1896, an offshore quake sent 100-foot waves
{31512}{31607}crashing into villages on the Sanriku Coast.
{31715}{31745}The next morning,
{31748}{31828}local fishermen returning to shore were stunned.
{31832}{31864}A few miles out at sea,
{31868}{31892}they had not even noticed
{31896}{31960}the tsunami passing under their boats.
{31964}{32024}Now they found their homes destroyed,
{32027}{32090}their families decimated.
{32118}{32209}More than 22,000 had drowned.
{32422}{32514}Four decades later, it happened again.
{32555}{32631}1,500 vessels were swept ashore by the wall of water
{32634}{32685}and many in their crews drowned.
{32688}{32757}Government aid is being rushed, but it will be a long time
{32760}{32832}before this stricken region can be restored in the land
{32835}{32884}of the rising sun.
{33041}{33126}The Japanese are no strangers to tsunamis.
{33268}{33291}Iller waves,
{33294}{33356}like the ones recorded in the news footage,
{33359}{33445}visit their shores with frightening regularity.
{33508}{33605}But even the Japanese can be taken by surprise.
{33649}{33752}In 1993, a quake off the coast of Okushiri Island
{33755}{33810}generates tsunami waves that reach shore
{33814}{33879}in less than 10 minutes
{33943}{33973}It's the middle of the night,
{33976}{34054}and most do not have time to evacuate.
{34082}{34176}One of the lucky ones is television cameraman Hiroshi Nakamura
{34179}{34245}who records his own escape on video.
{34338}{34433}There was a straight road from our hotel to the hills.
{34496}{34593}We reached the crossroads as we were driving to the hills.
{34693}{34765}Usually, we would turn to the left,
{34826}{34955}but the driver saw something like white waves ahead on his left side
{35181}{35315}The disaster I saw from the hill was just like a war movie.
{35396}{35508}The devastation was something that made a strong impression on me.
{35547}{35591}The fact that the whole town vanished
{35595}{35662}is something I haven't forgotten.
{35835}{35942}Nearly 200 died that night in Okushiri.
{35991}{36030}On the southern tip of the island,
{36033}{36144}where there were hundreds of homes, only rubble remained.
{36182}{36269}Dr. Eddie Bernard arrived in Okushiri two days later
{36273}{36340}with a special tsunami task force.
{36344}{36385}Well, my emotional reaction was...
{36389}{36486}it was like being at ground zero of the atomic bomb or something...
{36490}{36539}You just couldn't believe the destruction.
{36542}{36678}The power of these waves was far more than I had expected.
{36682}{36739}Although I had been studying this phenomenon for 25 years...
{36743}{36830}I'd never seen the power of a devastating tsunami...
{36833}{36870}and what it actually could do.
{36874}{36921}You just look at some of the structures
{36924}{36961}that were ripped apart
{36964}{37024}and saw how things were destroyed entirely.
{37027}{37113}Then you start to appreciate the forces at work here.
{37125}{37258}Looking at a photograph of a young girl
{37261}{37382}who wasn't too much older than my daughter at that time,
{37386}{37438}really brought home the fact
{37442}{37500}that most of the people who died in this event
{37503}{37552}were young children or the elderly.
{37555}{37642}What we actually could see were the remnants of people's lives.
{37646}{37672}Then you realize that...
{37675}{37788}these 500 homes had destroyed the lives of hundreds of families.
{37792}{37871}And, of course, death was part of that process.
{37874}{37893}And so...
{37896}{37995}you had to be very respectful of what we were actually looking at.
{37998}{38034}Although it was scientifically important,
{38037}{38130}we didn't want to be disrespectful for those people who had passed away
{38133}{38195}And it motivated me as a research scientist to realize that
{38199}{38267}the real reason for studying tsunamis in the research mode
{38271}{38301}is to save a few lives.
{38304}{38354}And that's the bottom line.
{38425}{38528}Today Okushiri is slowly recovering from its tragedy.
{38665}{38703}The people are rebuilding their homes
{38707}{38778}and repairing their lives.
{38788}{38845}But because space is at a premium here,
{38849}{38933}most new homes must be built where the old ones stood...
{38936}{39037}making them just as vulnerable to the next tsunami.
{39041}{39147}There is no one spot, however, that will probably never be rebuilt.
{39151}{39198}The devastated southern tip of the island
{39202}{39273}will likely remain an empty zone,
{39277}{39377}a reminder of what was taken by the sea
{39515}{39569}Two hundred miles to the south is another town
{39573}{39651}that has long suffered the ravages of tsunamis.
{39702}{39739}Over the past century,
{39742}{39845}Taro has seen 3,000 of its citizens swept away.
{39861}{39960}The people of this town have learned to carry on in the face of tragedy,
{39964}{40051}to live with the continual threat of disaster.
{40091}{40194}The last great wave struck here in 1933
{40245}{40376}It left Taro in ruins, and wiped out nearly a quarter of its population.
{40398}{40487}A year later, the survivors fought back.
{40741}{40767}They built a wall
{40771}{40866}to keep the sea in check the next time it rose.
{40988}{41066}Today, the wall dominates the town,
{41069}{41162}a reinforced concrete battlement 34 feet high
{41165}{41236}and in some spots, 80 feet thick.
{41380}{41408}For the people of Taro,
{41411}{41535}it's become a familiar and reassuring part of the landscape
{41643}{41702}In the summer, the seawall gets warmed up
{41705}{41794}and I cannot sleep because the heat reflects off of it.
{41822}{41911}At that time I wish there were no seawall,
{41919}{42004}but I never forget its reason for existing.
{42047}{42154}If there were no wall, I wouldn't want to live here.
{42215}{42331}Taro is also protected by its own tsunami warning center.
{42424}{42488}Besides the usual satellite technology
{42492}{42527}there are video cameras,
{42531}{42630}permitting technicians to monitor the harbor 24 hours a day,
{42633}{42754}looking for changes in sea levels and awaiting the inevitable.
{43025}{43124}And if alarms are sounded, Taro is ready.
{43224}{43327}Crack teams of gatekeepers carry out regular drills,
{43331}{43421}closing the wall's six doors against the sea.
{43682}{43795}Each of the massive steel doors must be sealed in under four minutes.
{43854}{43961}They've never been tested against a major tsunami.
{44062}{44116}The seawall certainly offers the people of Taro
{44119}{44242}a measure of comfort, but that may not be enough.
{44245}{44345}It's 34-foot height should stop most waves.
{44348}{44478}But the infamous tsunami of 1896 had waves over 90 feet high.
{44504}{44613}There's just no way to know how big the next one will be.
{44817}{44896}Back on the wave-ravaged island of Okushiri,
{44900}{44957}they're building their own wall.
{45126}{45142}When it's completed,
{45146}{45209}it will surround nearly a quarter of the island,
{45213}{45318}providing at least partial protection against the next tsunami.
{45405}{45468}But the people of Okushiri haven't put all their faith
{45472}{45534}in reinforced concrete.
{45602}{45716}In a ceremony held every June, they pay homage to the dead,
{45720}{45787}including hundreds of tsunami victims,
{45791}{45879}enshrining their memories in stone.
{46329}{46455}As darkness falls, a bonfire is lit to serve as a beacon,
{46459}{46557}guiding home those who were lost to the waves.
{46763}{46842}Paper lanterns symbolize the souls of the victims,
{46845}{46918}released once again to the sea.
{47389}{47548}It is an act of remembrance and perhaps a prayer for deliverance.
{48021}{48120}The threat of tsunami is not as distant as most of us think.
{48124}{48191}Half a world away from the fishing villages of Japan
{48195}{48279}lies the Northwest Coast of the United States.
{48282}{48332}The town of Crescent City, California,
{48336}{48440}shares a tragic legacy with Taro and Okushiri.
{48485}{48609}People here can still recall their own encounter with a deadly wave
{48689}{48764}March 27, 1964.
{48768}{48802}Good Friday.
{48805}{48860}A violent earthquake off the coast of Alaska
{48864}{48935}generates an enormous tsunami.
{48956}{49060}The Pacific Coast of North America, from Vancouver to San Diego,
{49064}{49123}lies in its path.
{49146}{49182}At 11 that night,
{49185}{49252}Crescent City Civil Defense Chief, Bill Parker,
{49256}{49310}receives urgent news.
{49313}{49382}My first experience with a tsunami was a teletype
{49385}{49431}that came into my office
{49434}{49511}And it said that there was a probability of a tsunami
{49514}{49597}and it gave an estimated time of arrival in Zulu time.
{49600}{49647}Well, we didn't even know what a tsunami was,
{49650}{49710}let alone know how to spell it.
{49713}{49739}And we certainly didn't know
{49743}{49820}how to convert Zulu time to our time.
{49823}{49958}And we were really devastated as to what the threat was and what to do.
{49962}{49990}On March 27,
{49993}{50092}we received this teletype telling us there was a good possibility
{50095}{50158}that Crescent City would have a tsunami.
{50162}{50219}And we were really frightened.
{50223}{50292}But not everyone in Crescent City was frightened.
{50295}{50358}Many were intrigued by the novelty
{50361}{50462}and went down to the waterfront to watch the waves come in.
{50465}{50518}Among them was Ray Magnuson.
{50521}{50581}I parked the car down by the entrance to the dock
{50585}{50687}and I met my wife there and started walking down the road.
{50691}{50765}As I went down the road, I could hear a roar.
{50769}{50785}Some guys said,
{50788}{50831}"Hey look, hey look, it's coming over the jetty."
{50834}{50893}Well, I assumed it was a tidal wave coming over the jetty,
{50897}{50928}which was not too good a thing to be hearing,
{50932}{51000}since I was not very far above sea level.
{51003}{51056}I waited and watched and watched,
{51059}{51113}and pretty soon up the road, you could see water coming.
{51117}{51164}Then there was a cafe on the right hand side
{51168}{51233}of the road looking down, and the cafe slid across the road.
{51236}{51264}I thought at that time, I said,
{51268}{51295}"I better get out of here."
{51299}{51348}So I turned and started walking.
{51351}{51404}The water was chasing me, still behind me,
{51407}{51439}and I got back to the car.
{51442}{51480}Anyway, the water kept coming and kept coming,
{51484}{51544}and as you know, Volkswagens float.
{51547}{51616}Well, sure enough, ours began to float
{51650}{51694}You could hear the explosions up in town.
{51697}{51739}Then, as things began to be destroyed
{51742}{51787}you could hear things break a big hunk of lumber
{51791}{51812}stopped in front of the car
{51815}{51905}and it made a breakwater, and the car just floated there.
{51909}{51992}Water went out and we drove away.
{52112}{52200}We had no idea of the extent of the damage.
{52204}{52244}And we were all dumfounded.
{52247}{52295}When we looked out, we could not believe it.
{52298}{52401}I gave a report to the director of emergency services
{52405}{52442}of the state of California.
{52446}{52499}He was giving a report to the governor,
{52502}{52599}and I told him I think that Crescent City is gone.
{52900}{53079}The final toll: 11 people killed; more than $7 million in damage.
{53140}{53175}And now we all knew:
{53178}{53284}A tsunami could happen anywhere, not just far away,
{53287}{53348}but right here at home.
{53510}{53540}Three decades later,
{53543}{53633}the people of Crescent City are better prepared.
{53644}{53719}But unlike the Japanese, they have no seawalls,
{53723}{53847}no computerized warning system, no video cameras guarding the town.
{53850}{53889}If a tsunami struck here tomorrow,
{53892}{53979}this town could be devastated once again.
{54066}{54139}Was the Crescent City disaster a unique event?
{54142}{54240}Or could another tsunami strike the Pacific Northwest?
{54257}{54324}Giant waves are part of the oral traditions
{54328}{54456}of many native American tribes who lived along these shores.
{54464}{54542}The Tolowa people spoke of one such event.
{54567}{54606}The grandmother told the two children
{54610}{54684}to go right away as fast as they could.
{54692}{54764}The two children ran as fast as they could,
{54850}{54926}upstream away from the harbor.
{55089}{55163}Halfway there, they looked back.
{55175}{55227}They could see the water come.
{55231}{55294}They could hear the people cry.
{55300}{55389}They could hear the cries rise and fade away.
{55470}{55521}When they reached the top of the mountain,
{55523}{55617}the boy made a fire and they sat around it.
{55696}{55792}When the sun came up, everything was gone.
{55857}{55922}They went back to where their house had been.
{55937}{55997}There wasn't anything there.
{56000}{56075}Everything was swept clean.
{56207}{56242}It's only a legend,
{56245}{56332}but it may be based upon a terrifying reality.
{56335}{56399}Just off shore and several thousand feet down
{56402}{56472}lies the Cascadia Subduction Zone.
{56476}{56555}It's a 900-mile crack in the earth's crust,
{56558}{56632}capable of producing powerful earthquakes.
{56635}{56764}A tsunami generated here could reach the coast in less than 20 minutes.
{56877}{56958}Near the mouth of the Copalis River in southern Washington...
{56962}{57084}geologist Brian Atwater seeks evidence of just such an event...
{57088}{57192}evidence that would correspond to some of the ancient stories.
{57226}{57290}The first indication of a catastrophe:
{57294}{57388}A dreary grove called the Ghost Forest
{57401}{57488}These trees were flourishing some three centuries ago,
{57492}{57580}when an earthquake caused the river banks to sink,
{57589}{57681}and what had been high ground became a salt marsh,
{57684}{57741}poisoning the trees.
{57752}{57771}The same earthquake
{57774}{57865}almost certainly generated a tsunami here.
{57997}{58093}Atwater believes he's found more clues in the banks of the river
{58096}{58175}telltale signs embedded in the soil itself
{58179}{58276}revealing that this region was indeed flooded by a tsunami.
{58279}{58344}Got a big piece of burned wood in here.
{58372}{58395}I assume it's a campfire.
{58398}{58466}We might have a fire pit coming out of this here.
{58512}{58566}We got a three-layer cake here.
{58569}{58640}We go back 300 years or a little more to a time
{58644}{58699}when this site was a forest.
{58703}{58755}It had sitka spruce, it had western red cedar,
{58759}{58814}and it had native people who were cooking,
{58817}{58861}using rocks like this.
{58865}{58997}The brown layer records a campsite and the forest floor.
{59001}{59063}The gray later represents the tsunami
{59066}{59130}generated by an earthquake 300 years ago.
{59134}{59246}The tsunami comes in, dumps the sand on the campsite.
{59249}{59328}Then the mud builds up on top of the tsunami deposit,
{59332}{59400}because the land had dropped during the earthquake.
{59438}{59542}But this wasn't the only great wave to strike the coast of Washington.
{59545}{59632}Atwater and other scientists have found more evidence of earthquakes
{59635}{59701}and tsunami in the distant past.
{59705}{59760}There was a tsunami about 1,000 years ago
{59764}{59803}generated in Puget Sound
{59806}{59881}by an earthquake probably as large as the obe earthquake,
{59884}{59957}on a fault that goes right under downtown Seattle
{59961}{60045}During an earthquake, land was moved upward 20 feet.
{60048}{60124}The floor of Puget Sound probably moved upward as well.
{60128}{60150}If the floor moves up,
{60153}{60207}the surface of Puget Sound up here moves up.
{60211}{60273}Temporarily, it's 20 feet higher than it wants to be.
{60276}{60327}Gravity takes over and you get a big wave.
{60330}{60462}So that's what happened 1,000 years ago in Puget Sound.
{60503}{60552}And it could happen again.
{60555}{60610}Scientists believe there's a one in ten chance
{60614}{60700}of a major tsunami striking the Pacific Northwest
{60704}{60761}in the next 50 years.
{60765}{60781}Here in Washington,
{60785}{60867}there are many places where people do not yet have
{60871}{60933}enough information from public official
{60937}{61006}about what they should do in the event of one of these.
{61009}{61099}They do not yet have posted the kind of tsunami warning signs
{61103}{61177}that one sees in Oregon now that help to direct a person,
{61180}{61244}just sort of put it in the mind, everyday as you drive past it.
{61248}{61299}You see this on the outer banks in North Carolina:
{61303}{61343}"Hurricane Evacuation Route".
{61346}{61408}These kinds of signs need to be up on this coast
{61411}{61454}so in the event of one of these kinds of tsunamis,
{61457}{61508}people think, "Oh, yeah, I remember about that sign.
{61511}{61540}It said, 'Go up that road."'
{61544}{61601}And there might be high ground, far enough up that road,
{61604}{61636}far enough away that
{61640}{61706}you could survive the effects of a tsunami.
{61746}{61821}Brian Atwater isn't trying to scare people.
{61824}{61902}He just hopes to raise public awareness.
{61922}{61997}And the message is finally getting across:
{62009}{62076}Government officials have begun developing new strategies
{62080}{62185}to save lives when the next tsunami strikes.
{62189}{62277}The state of Oregon has recently drawn a line in the sand,
{62281}{62407}establishing a 300-miles-long inundation zone along their coast.
{62411}{62431}Because of the risk,
{62435}{62536}no new schools or hospitals can be constructed close to shore
{62539}{62597}without special permission.
{62619}{62717}One town that lies within the zone is Cannon Beach.
{62730}{62770}It's a quiet little resort town
{62774}{62894}whose population swells to as much as 20,000 in the summer.
{62920}{63011}Cannon Beach is more prepared for a tsunami than most towns,
{63015}{63081}conducting regular tests of its warning system.
{63085}{63148}Test, test, test.
{63151}{63228}But they don't want to frighten the residents or the tourists,
{63232}{63269}so the shrill siren is replaced
{63272}{63346}with something a little bit friendlier.
{63636}{63718}The folks in Cannon Beach have maintained their sense of humor,
{63721}{63795}but they do take tsunami seriously.
{63837}{63885}They know they have a lot to lose,
{63888}{63968}especially here at Cannon Beach Elementary,
{63971}{64047}only 400 feet from the ocean.
{64085}{64160}We're going to add "re" to the beginning of the word.
{64164}{64284}So what would be the new word if you add "re" to the first word?
{64288}{64303}Brian B.?
{64307}{64319}Regain?
{64323}{64347}Regain is right.
{64351}{64387}And how do you spell regain, Nathan?
{64390}{64438}"R-E-G-A-l-N"
{64441}{64474}Right.
{64583}{64648}These kids are well aware of the tsunami threat.
{64651}{64729}And they know what to do when the alarm bell rings.
{64745}{64803}Let's exit calmly, class.
{65118}{65200}They have only a few minutes to get to higher ground.
{65643}{65757}You guys did it this time in 13 minutes and 30 seconds.
{65761}{65843}Great job. Great job.
{65893}{65947}You hustled all the way up.
{65951}{66001}I saw people encouraging one another.
{66004}{66042}You not only focussed on
{66045}{66113}keeping yourself and your partner straight,
{66117}{66172}but you also and safe
{66175}{66250}but you also were encouraging people all the way.
{66254}{66300}I really, really appreciate that.
{66304}{66354}Great job. Give yourselves one more hand.
{66358}{66425}Alright. Great.
{66566}{66632}Plans are in the works to relocate the school,
{66636}{66714}but until then evacuation drills will continue.
{66717}{66799}It's the only way to prevent a catastrophe.
{66851}{66958}The last tsunami hit Cannon Beach 30 years ago.
{66965}{66993}And in the school playground,
{66997}{67058}there's chilling evidence of its power:
{67061}{67152}The steel swing set bears scars inflicted by trees,
{67155}{67232}uprooted and hurled about by the waves.
{67236}{67296}Fortunately, that tsunami struck at night,
{67299}{67365}when the schoolyard was empty.
{67411}{67480}The next one could happen anytime.
{67522}{67600}Cannon Beach is well aware of the dangers of tsunami.
{67603}{67694}But there are other towns at risk along the Pacific Coast...
{67698}{67775}and many of them are simply unprepared
{67779}{67807}For the state of Washington,
{67810}{67875}there's a resort area called Long Beach
{67879}{67934}It's a low-lying sand barrier.
{67938}{67964}And during the summer months,
{67968}{68039}sometimes there's as many as 40 or 50,000 people
{68042}{68094}that are out there in recreational activities.
{68098}{68155}That would be by far the worst case scenario,
{68159}{68212}because there's only one way out of that,
{68216}{68284}and that poses a very gruesome picture.
{68287}{68362}Probably the people couldn't evacuate in time.
{68366}{68437}And anything that's not reinforced concrete would be wiped out.
{68440}{68525}And it becomes timber in the water, then causing more damage,
{68528}{68620}because now it's incorporated as part of the wave.
{68624}{68665}Automobiles become floating objects
{68669}{68714}and they'd be propelled all over the place.
{68718}{68770}So as the wave sweeps back and forth,
{68774}{68819}it would probably just bulldoze
{68823}{68900}and leave probably six or eight inches of sand.
{68904}{68990}So when it's all over, it'll be nice smooth sandy beach
{68993}{69068}without any of man's structures on it anymore.
{69134}{69198}Warning systems and evacuation procedures are
{69202}{69264}well-established here in Hawaii.
{69268}{69344}But they're only effective if people trust them.
{69355}{69395}Leave the area.
{69398}{69497}This is an update on the civil defense tsunami alert.
{69500}{69599}At this time, you are advised to stay in your room
{69602}{69655}until further notice.
{69659}{69745}Roads out of Waikiki are now closed.
{69749}{69838}In 1994, a tsunami warning was issued here
{69841}{69916}and beaches were evacuated throughout the islands.
{69919}{69987}Three hundred thousand people responded
{69991}{70083}But this tsunami alert may have done more harm than good.
{70087}{70116}Well, in 1994,
{70119}{70207}there was a large earthquake in the northwest Pacific Ocean.
{70211}{70278}It was big enough to have generated a Pacific-wide tsunami.
{70281}{70349}The early indications were that there was significant run-up
{70353}{70428}of the water in the tidal stations closest to the earthquake.
{70431}{70509}So the Pacific Tsunami Warning Center declared a tsunami warning.
{70512}{70580}They accurately predicted the arrival time of the waves,
{70583}{70645}but they are incapable of predicting
{70648}{70725}how large the waves are actually going to be.
{70728}{70769}When tsunamis occur as rarely as they do
{70772}{70822}and with as little money as is available for research,
{70826}{70851}we as yet just don't know
{70855}{70923}how to predict how large the waves will be.
{70927}{71031}So in Hawaii the waves came ashore six inches high.
{71034}{71054}And unfortunately
{71058}{71136}most of the public interprets that as a false alarm,
{71139}{71193}when in fact it's just our lack of understanding.
{71196}{71285}It could've been a potentially devastating tsunami.
{71321}{71370}The problem with over-warning people is
{71373}{71438}of course, they lose confidence in the system.
{71441}{71490}They say, "Oh, it's just another false alarm,"
{71493}{71521}and we don't bother.
{71525}{71594}Or the flip side of this is they become so cavalier about it
{71597}{71672}they will actually go to the beach to see what it is.
{71676}{71753}So I think it's incumbent upon us as scientists
{71757}{71803}to try to find a more accurate way...
{71807}{71873}of forecasting the effects of these.
{71900}{72002}Now the technology finally exists to do just that.
{72005}{72074}In a government warehouse near Dr. Bernard's office,
{72078}{72144}you can see the future of tsunami forecasting.
{72148}{72257}A 20-foot signal buoy, coupled with advanced wave sensors,
{72260}{72368}could put an end to false alarms and help save lives.
{72376}{72465}Anchored in the middle of the ocean as part of a Pacific-wide network,
{72469}{72561}the system will make it possible to predict the height of tsunami waves
{72565}{72636}as well as when and where they'll strike.
{72655}{72762}Undersea gauges will take the precise measure of each passing wave
{72765}{72846}and transmit the data to the buoy floating above.
{72849}{72948}A satellite will complete the link to the tsunami warning center.
{72979}{73048}The new system could eliminate false alarms
{73051}{73151}and build public confidence in the tsunami warning system.
{73209}{73257}But there are certain types of tsunamis
{73261}{73295}that can strike so suddenly
{73298}{73380}and with such force that even the most sophisticated system
{73383}{73448}would be unable to provide a warning.
{73452}{73476}Here in the Hawaiian Islands,
{73480}{73566}where all of the land is built by volcanic eruptions,
{73570}{73639}the islands grow up from the sea floor,
{73643}{73716}and then periodically the sides slide back
{73719}{73764}down onto the ocean floor.
{73767}{73806}They've created magnificent cliffs
{73810}{73888}along the sides of all of the islands in the chain.
{73891}{73917}But when those chunks of the islands
{73920}{73969}slide off onto the Pacific Ocean floor
{73972}{74039}as huge landslides and debris flows...
{74042}{74130}they have the potential to generate giant destructive tsunamis
{74133}{74213}And there's evidence that they have created waves
{74217}{74332}as high as 1,000 feet on some of the islands in the past.
{74379}{74471}These landslide waves may be part of Hawaii's future
{74474}{74532}as well as its past.
{74541}{74648}Here on the Big Island, a huge crack in the earth is opening up
{74756}{74804}It's 60 miles long.
{74807}{74875}And it's growing wider every year.
{74896}{74916}Some scientists think
{74920}{75031}it's gradually detaching one side of the island from the other.
{75067}{75147}The great crack is one of these fault zones.
{75150}{75206}At one time, it may have actually had magma in it.
{75209}{75276}But now, it's probably serving more like a hinge,
{75279}{75378}where part of the island is beginning to slide down
{75382}{75494}and may someday slip away toward the ocean floor.
{75531}{75659}A thousand-foot tsunami on the coast of Hawaii would be catastrophic.
{75662}{75724}But a giant tsunami could happen anywhere,
{75727}{75830}even without earthquakes, volcanoes, or landslides.
{75833}{75863}A few scientists are beginning
{75867}{75970}to examine another possible cause extremely remote,
{75973}{76009}but terrifying.
{76013}{76137}Recently, the effects of a meteor impact have been studied.
{76140}{76175}Depending on the size of the meteor,
{76179}{76239}you could have some very destructive waves
{76243}{76333}generated by the splash from a meteor in the ocean.
{76501}{76592}You could have a wave formed hundreds of feet high.
{76632}{76715}It is probably the surprise no one's prepared for.
{77177}{77239}A giant tsunami generated by a meteor
{77243}{77333}may only happen once every few thousands years.
{77366}{77471}But it doesn't take a giant tsunami to devastate a community.
{77492}{77549}At the memorial park near Hilo,
{77552}{77621}where the Laupahoehoe school once stood
{77624}{77675}today's students gather with survivors
{77678}{77757}on the 50th anniversary of the tragedy.
{78655}{78717}People ask me, "If we have another tsunami..."
{78720}{78774}And I say, "No, it's not if we have a tsunami.
{78778}{78834}It's when the next tsunami strikes."
{78837}{78870}Because there will definitely be another one.
{78873}{78984}It might not be this year or next, or even this decade.
{78987}{79036}But it could be tomorrow as well.
{79257}{79343}In Hawaii, they know what a tsunami can do.
{79444}{79529}The rest of us would be wise to listen to their lament
{79533}{79601}and learn from their experience.
TÜRKÇE ALTYAZI
{1}{1}25.000
{331}{389}Deniz altında meydana gelen Richter ölçeğiyle
{389}{457}7.5 şiddetindeki bir deprem, Oahu,
{457}{526}Hawaii sahil şeridinde dev bir tsunamiye yol açtı.
{784}{828}Tüm istasyonların dikkatine.
{828}{919}Büyük ada ile Maui, Lanai ve Oahu adalarını kapsayan
{919}{975}acil bir tsunami uyarısı için hazır olun.
{975}{1051}Bu uyarı Kailua-Kona yakınında meydana gelen
{1051}{1110}7.5 şiddetinde bir depremle ilgilidir.
{3096}{3135}Gerçekten olabilir mi?
{3145}{3239}Dev bir dalga Hawaii kıyılarını gerçekten tehdit edebilir mi?
{3256}{3321}Orada bir şey açığa çıkıyor ve dünyanın
{3321}{3391}dört bir yanındaki sahil şeritlerini tehdit ediyor.
{3391}{3487}Bu, doğanın en az anlaşılan güçlerinden biri: Tsunami.
{3605}{3670}Kasırgaların ve tayfunların normal dalgalardan
{3670}{3740}daha büyük dalgalara yol açtığını sık sık görürüz.
{3740}{3795}Sahil şeridindeki yerleşim birimlerini
{3795}{3835}sular altında bırakabilirler.
{3838}{3894}Ama bu dalgalar bu fırtınalar kadar
{3894}{3995}tehlikeli olabilseler de, olası dalgaların en kötüleri sayılmazlar.
{4028}{4085}Gerçek canavar tsunamilerdir.
{4088}{4163}Tuhaf dalgalardır, genelde deprem gibi deniz altı
{4163}{4219}hareketlenmeleri sonucu ortaya çıkarlar.
{4219}{4269}Okyanusları baştan sona aşabilir
{4269}{4329}ve şehirleri tamamen yutabilirler.
{4353}{4428}Ve geride on binlerce ölü bırakabilirler.
{4483}{4578}Tarih boyunca, tsunamiler efsanevi felaketlere yol açmıştır.
{4627}{4710}Neredeyse her okyanus ve denizin kıyı şeridinde,
{4762}{4821}uyarmadan ve merhamet etmeden
{4859}{4926}katil dalgalar defalarca vurup durmuştur.
{4953}{5039}Tsunamiler öldürücü oldukları kadar gizemlidirler de.
{5048}{5149}Çünkü bugüne dek çok azı bilim adamları tarafından gözlenebilmiştir.
{5215}{5291}Bu sıradışı film 1952'de çekildi,
{5291}{5380}Rusya'nın kuzey Pasifik sahilindeki Kuril adalarında.
{5405}{5446}Tipik bir tsunami.
{5446}{5520}Yükselen bir dalga şeklinde karadan içeri giriyor.
{5523}{5580}Ama hızı ve gücü çok daha büyük.
{5588}{5683}Neyse ki burada çok az bir hasara yol açıyor ve ölen yok.
{5705}{5777}Ancak tsunamiler felakete neden olabilir.
{5957}{6039}Sadece geçen yüzyılda, 50 binden fazla insan
{6039}{6088}tsunamiler yüzünden öldü.
{6105}{6206}Pek çoğu önceden çok az uyararak ya da uyarmadan geldi.
{6215}{6281}Çok az insan tehlikeyi fark edebildi.
{6355}{6421}Ama Pasifik kıyısında yaşayan insanlar için,
{6421}{6498}öldürücü tsunamiler nadir görülen olaylar değil.
{6518}{6608}Gezegenimizin sismik açıdan en hareketli kısmında yaşıyorlar.
{6613}{6672}Burası baştan sona deprem bölgeleriyle
{6672}{6720}ve volkanlarla kaplı bir bölge.
{6723}{6789}Bu yüzden dünyadaki tsunamilerin büyük kısmının
{6789}{6845}burada vuku bulması şaşırtıcı değil.
{6860}{6917}Pasifik'in ortasında, Hawaii adaları
{6917}{6972}izole ve korunmasız bir haldedir.
{7026}{7114}Ada halkı tsunamilere kesinlikle yabancı sayılmaz.
{7125}{7200}Ama bazıları riskin zekice farkındadırlar.
{7242}{7295}Doktor Walter Dudley Hilo'daki,
{7295}{7372}Hawaii Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün Başkanı
{7372}{7440}ve tsunamiler konusunda önde gelen bir uzman.
{7440}{7505}Açık alanda küçük bir güvenlik brifingi vereceğiz.
{7598}{7683}Bugün, sınıflarından birini bir saha turuna çıkarıyor.
{7732}{7810}Ama önce uyarı nitelikli birkaç sözcük.
{7817}{7861}Tamam çocuklar, herkes dinlesin.
{7861}{7922}Bu adayı vuran gelmiş geçmiş en büyük iki depremin
{7922}{8005}merkezinden yaklaşık olarak sadece 48 kilometre ötedeyiz.
{8005}{8081}Her iki deprem de dev ve yıkıcı tsunamilere yol açmıştı.
{8081}{8160}Dalgaların buraya ulaşması 10 dakika kadar sürmüştü
{8160}{8227}ve yüksekliği 3 ile 4.5 metre arasındaydı.
{8227}{8297}Yani kıyıda bir yerdeyseniz ve büyük bir sarsıntı
{8297}{8342}hissederseniz, aletleri orada bırakın,
{8342}{8425}sudan hemen çıkın kıyıdan olabildiğince çabuk uzaklaşın.
{8425}{8491}Pekala, iyi bir laboratuvar çalışması dilerim.
{8635}{8693}Tsunamiler, tüm doğal fenomenler arasında
{8693}{8748}en büyük yıkıma yol açanlar arasındadırlar.
{8755}{8844}Kasırgalardan farklı olarak öncesinde uyarılar yoktur.
{8844}{8933}Hava kötüleşmez. Yer sarsıntısını hissetmezsiniz.
{8933}{9020}Çok güzel bir gün olabilir ve sonra bir anda okyanus
{9020}{9130}yükselip 9 metre yüksekliğinde dalgalar oluşabilir.
{9214}{9296}Hawaii adalarında, 17 metre yüksekliğinde
{9296}{9346}tsunami dalgaları kaydettik.
{9346}{9465}Bu adada, 1946'daki Aleutian Tsunamisi'nde.
{9492}{9612}Tarih öncesi dönemde dalgaların yüksekliği 30 metreyi aşmış olabilir.
{9620}{9730}Hilo, kurulduğu günden bu yana tsunamilere maruz kalmış bir yer.
{9739}{9817}Ama 1946'da gerçekten Hilo'nun merkezi
{9817}{9883}çok büyük bir tsunamiye maruz kalmıştı.
{9929}{9973}1946...
{9992}{10086}4 yıl süren savaşın ardından Hawaii biraz gevşeyebilir.
{10127}{10224}Nihayet cennet adaları saldırılara karşı güvende sayılır.
{10379}{10465}Ama 3700 kilometreden daha ötede bir yerde
{10465}{10521}denizden yeni bir tehdit yükseliyor.
{10536}{10636}1 Nisan'da saat 12.30 civarında, Alaska kıyılarında
{10636}{10690}deniz altında meydana gelen bir deprem
{10690}{10741}büyük bir tsunamiye yol açıyor.
{10741}{10819}Birkaç dakika içinde ilk kara parçasına ulaşıyor.
{10819}{10866}Unimak'in Aleutian Adası kıyısına.
{10869}{10941}Depremin merkezinden 153 kilometre ötede.
{10951}{11020}Adanın iç kesiminde bir İskoç deniz feneri var.
{11020}{11080}Görevliler sarsıntıyı hissediyor ama
{11080}{11145}kendilerine doğru gelen şey hakkında fikirleri yok.
{11153}{11255}Tsunami adalarına çarptığı zaman yüksekliği 30 metreden fazla.
{11352}{11445}Tsunami geçtikten sonra İskoç deniz feneri yok oluyor.
{11445}{11494}İçindeki görevliler de.
{11556}{11646}Tsunami saatte 680 kilometre hızla güneye,
{11646}{11705}Hawaii'ye doğru ilerlemeye devam ediyor.
{11727}{11821}Ve tıpkı Alaska'daki gibi burada da kimse bir şeyden şüphelenmiyor.
{11858}{11941}Tsunaminin adalılar üstündeki ilk izlenimi yanıltıcı.
{11941}{12023}Bazı dalgalar sadece yarım ila 1 metre yüksekliğinde.
{12023}{12096}Tsunaminin korkunç gücünü gösterecek düzeyde değil.
{12235}{12313}Hilo Körfezi'ndeki Coconut Adası'na vardığında
{12313}{12376}tsunami devasa boyutlara ulaşıyor.
{12442}{12508}Dalgalar kolaylıkla 9 metre yüksekliğe
{12508}{12571}ulaşıyor ve adayı yıkayıp geçiyor.
{12702}{12777}Hilo Körfezi boyunca düzinelerce ev vardı.
{12777}{12861}Kapua Heuer'un ailesi körfezin yukarısında,
{12861}{12902}bir yamacın üstünde yaşıyordu.
{12902}{12964}Ailem o dev dalganın geldiğini gördüğünde
{12964}{13036}bu uçurumun dibine dek gelmeye cesaret etmişti.
{13040}{13117}Okyanus buradan yaklaşık 10 metre aşağıda.
{13117}{13163}Geri çekilmek zorunda kalmıştık
{13163}{13262}çünkü bir anda durduğumuz yer okyanus oluvermişti.
{13316}{13409}Hilo şehrinde, ilk dalga çarptığında şehir sakinleri paniğe kapılmıştı.
{13409}{13465}Canlarını kurtarmak için kaçışmışlardı.
{13465}{13542}Pek çoğu tsunamiden kaçmak için boşuna çabalamıştı.
{13542}{13611}Hilo'daki o korkunç gürültüyü işitmiştik.
{13611}{13690}Okyanus kıyısındaki binaların yıkıldığını anlamıştık.
{13690}{13745}Karmaşa gün boyu sürdü.
{13745}{13816}Tüm şehir sular altında kalmıştı.
{13816}{13880}İnsanlar yaralanmış ya da kaybolmuştu.
{13880}{13938}Okyanusta kurtulmaya çalışan insanlar
{13938}{14005}ve kıyıya yüzmeye çalışan köpekler gördük.
{14016}{14077}Gördük ama bu konuda hiçbir şey yapamazdık.
{14077}{14112}Suyun gücü öyle büyüktü ki,
{14112}{14168}bir şey yapmaya buna cesaret edemezdiniz.
{14168}{14205}Hiç şansınız yoktu.
{14205}{14274}Kendinizi çaresiz hissediyordunuz ve orada bir yerde
{14274}{14334}bir tanıdığınız olup olmadığını merak ediyordunuz.
{14365}{14424}Bir dalga bir iskelede mahzur kalmış
{14424}{14475}bir liman işçisini sürükleyip götürürken
{14475}{14534}bir fotoğrafçı dehşet içinde seyrediyordu.
{14534}{14613}Bir sonraki film karesinde, dalga geçip gittikten sonra,
{14613}{14659}liman işçisi görülmüyor.
{14665}{14737}Pek çok insan gibi dalgayla sürüklenip gitmişti.
{14788}{14881}Uyanmış ve elimi yüzümü yıkamak için aşağı inmiştim.
{14897}{15003}Larry Nakagava, tsunami Hilo'daki evini vurduğunda 14 yaşındaydı.
{15018}{15123}Yüzümü yıkayıp dişlerimi fırçaladığım sırada o tuhaf sesi duydum.
{15123}{15181}Kaldırım taşları yerlerinden fırlıyordu.
{15204}{15275}Kardeşim dışarı çıktı ve "Bir dalga geliyor.
{15275}{15375}Ağacın üstüne çıksak iyi olur," dedi ve beni ağaca çıkardı.
{15381}{15434}Sonra babam ağaca çıktı.
{15455}{15518}O ve babam aynı daldaydılar.
{15529}{15614}Dalın şeklinden dolayı babama sarılmak zorunda kalmıştı.
{15614}{15670}Ona gövdesinden sarılmıştı.
{15670}{15748}Ve sanırım dalga geldiğinde şunu hissetti.
{15748}{15839}Eğer babama tutunursa dalganın gücü onu itecekti.
{15846}{15881}Ve onunla birlikte babamı da içine çekecekti.
{15927}{16041}Bu yüzden babamı bıraktı. Ve dalgayla birlikte gitti.
{16096}{16166}Morglara gitmek tam bir dehşetti.
{16166}{16223}Birini buldukları zaman, kimlik tespiti
{16223}{16305}yapılacağı esnada, tüm cesetlerin üstü örtülüydü.
{16311}{16380}Ayak parmaklarına bir etiket yapıştırılırdı.
{16390}{16452}Ama üzerleri battaniye ile örtülürdü.
{16452}{16518}Ve tanıdığınız biri olup olmadığını görmek için
{16518}{16581}battaniyeyi çektiğiniz zaman, ölüm anlarında
{16581}{16641}yaşadıkları dehşet korkunç bir şeydi.
{16650}{16748}Çok korkmuşlardı. Gözler açık, dudaklar şaşkın bir halde.
{16748}{16812}Ve o korku yüzlerine yansımıştı.
{16812}{16869}O yüzlere bakmak hoş bir şey değildi.
{16970}{17033}Hilo'nun 40 kilometre kuzey batısı.
{17037}{17100}Laupahoehoe adındaki bu küçük yarımada,
{17100}{17169}tsunaminin olanca hiddetine maruz kalmıştı.
{17220}{17287}Öğrenciler Laupahoehoe okulunun bahçesine
{17287}{17367}yeni gelmişlerdi ve derslerin başlamasını bekliyorlardı.
{17409}{17511}Aralarında Bunji Fujimoto ve iki erkek kardeşi de vardı.
{17535}{17608}O gün, Bunji'nin hafızasında canlılığını koruyor.
{17663}{17733}Okyanusun içinden gelen sudan bir duvar görüyordum.
{17733}{17797}Bir fincana kahve doldurmaya benzetilebilir.
{17803}{17848}Kahveyi doldurmaya devam edersiniz
{17848}{17920}ve ağzına dek dolduğunda kahve etrafa saçılır.
{17924}{18006}Arka tarafta, duvarın üstünde de aynı şey olmuştu.
{18006}{18049}Duvar onu durduramadı.
{18049}{18112}Dalga, duvarı aştı ve etrafa saçıldı.
{18112}{18166}Başımızın belada olduğunu görebiliyorduk.
{18166}{18224}Kaçmamız lazımdı. Koşmaya başladık.
{18224}{18267}Su üstümüze gelmeye başladığında
{18267}{18325}sol tarafımdaki, okul binasının olduğu
{18325}{18381}daha yüksek kesime doğru koşmaya başladık.
{18381}{18431}Neyse ki bunu zamanında başardık.
{18431}{18482}Diğer çocuklardan bir grup bunu başaramadı.
{18482}{18558}Diğer öğrenciler. Bu kesimdeki pek çok öğrenci.
{18558}{18633}Kardeşim de aralarındaydı ve onu asla bulamadık.
{18633}{18694}Yaşasaydı nasıl biri olurdu diye hep merak ettik.
{18694}{18756}14 yaşındaydı ve daha hayatının baharındaydı.
{18756}{18801}Bu konuda hiçbir şey yapamıyorsunuz.
{18805}{18862}Sadece düşünmekten ve konuşmaktan başka,
{18862}{18911}elinizden hiçbir şey gelmiyor.
{19129}{19235}Bunji'nin kardeşi Laupahoehoe'da ölen 25 kişinin arasındaydı.
{19243}{19314}Ölenlerin pek çoğu öğrenci ve öğretmenlerdi.
{20318}{20420}Körfez bölgesinin sahil kısmı neredeyse tamamen yok olmuştu.
{20426}{20503}İşyerleri temellerinden sökülüp parçalanmıştı.
{20503}{20587}Pek çok yapı ahşaptandı ve tamamen çökmüştü.
{20617}{20720}Rayları ahşaptan yapılan demiryolu, suyun üstünde yüzüyordu.
{20732}{20806}Raylar çubuk kraker gibi bükülmüştü.
{20906}{20987}O gün sadece Hilo'da 159 insan öldü.
{20987}{21050}Zamanla, şehir yeniden inşa edildi.
{21110}{21223}Ama bu trajedi şehir için bir dönüm noktası olacaktı.
{21266}{21339}Tsunaminin gölgesinde yaşayanlar bir sonraki
{21339}{21417}katil dalga için daha iyi hazırlanmaya kararlıydılar.
{21461}{21581}Sadece 2 yıl sonra, 1948'de Birleşik Devletler hükümeti
{21581}{21658}Honolulu'da Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi'ni kurdu.
{21698}{21787}Günümüzde bu merkez günün 24 saati alarm halinde.
{21787}{21882}Pasifik'e kıyısı olan düzinelerce ülkenin çalışmalarını koordine ediyor.
{21882}{21976}Olabildiğince çabuk bir şekilde uyarı almaya çalışıyoruz.
{21985}{22062}Depremin nerede olduğunu ve şiddetini öğrenmek için
{22062}{22126}bilgi kaynaklarımıza ulaşmak zorundayız.
{22129}{22211}Ve sonra bu bilgiyi, bu uyarıyı Pasifik'teki
{22211}{22296}bu uyarı sistemine katılan çeşitli ülkelere gönderiyoruz.
{22296}{22386}Uydu teknolojisi, sismik sensörler ve dalga monitörlerinden
{22386}{22460}oluşan büyük bir ağla donanmış olan uyarı merkezi,
{22463}{22523}tüm büyük depremlerin izini sürebiliyor
{22523}{22598}ve bir tsunami olup olmadığına karar verebiliyor.
{22671}{22731}Bilim adamları su altında meydana gelen
{22731}{22789}bir depremin ya da volkanik bir püskürmenin
{22789}{22849}deniz tabanında büyük miktarda su kitlesinin
{22849}{22910}yer değiştirmesine yol açtığını biliyorlar.
{22934}{23035}Bu hareketlenme yüzeye ulaştığında seri dalgalar açığa çıkıyor.
{23050}{23141}Bu dalgaların hızı saatte 1000 kilometreye ulaşabiliyor.
{23159}{23211}Rüzgarın ya da gelgitin neden olduğu
{23211}{23259}normal bir dalgadan farklı olarak,
{23259}{23349}tsunaminin enerjisi okyanusun tabanı boyunca dağılıyor.
{23367}{23452}Derin suların yüzeyinde nadiren hareketlenmelere yol açıyor.
{23461}{23509}Ama tsunami bir kara parçasına
{23509}{23559}yaklaştığında deniz tabanı yükseliyor.
{23559}{23631}Enerji sıkışıyor ve dalgalar 30 metre
{23631}{23689}ya da daha yükseğe doğru itilebiliyor.
{23807}{23882}Her zaman bizim vereceğimiz karara göre
{23882}{23962}birkaç bin insan ölebilir ya da yaşayabilir.
{23962}{24097}Örneğin burada, Hawaii adalarında her birkaç yılda bir...
{24136}{24183}İşte bu ilginç.
{24272}{24334}Bir depremle karşı karşıyayız.
{24455}{24513}Görünüşe bakılırsa Alaska'nın merkezinde
{24513}{24572}meydana gelen küçük çaplı bir deprem.
{24586}{24671}Merkez her hafta 2 ya da 3 deprem tespit ediyor.
{24671}{24747}Pek çoğu bunun gibi bir tsunami tehlikesi içermiyor.
{24757}{24864}Ama tsunami alarmı verildiğinde bile bunu herkes ciddiye almıyor.
{24871}{24942}Bir tsunamiden diğer tsunamiye geçtiğinizde
{24942}{25005}insanlar bunların ne olduğunu bile bilmiyor.
{25012}{25070}Bu yüzden bunun bir tehdit olduğunu
{25070}{25121}düşünmelerini sağlamak zor oluyor.
{25121}{25219}Öncelikle, onları böyle bir şey olduğuna; ikinci olarak da
{25219}{25298}bir yıkımın oluşabileceğine inandırmanız gerekiyor.
{25308}{25394}Tsunamilerle ilgili trajik bir geçmişi olan Hawaii'de bile
{25394}{25464}insanlar geçmişten ders almayı unutabiliyor.
{25546}{25652}1960'ta, uyarı merkezinin kurulmasından 12 yıl sonra,
{25652}{25725}Şili açıklarında meydana gelen şiddetli bir deprem
{25725}{25784}Pasifik'i bir uçtan diğer uca hareketlendiren
{25784}{25828}bir tsunamiye yol açıyor.
{25834}{25912}Hawaii de tsunaminin güzergahı üstünde bulunuyor.
{26021}{26091}22 Mayıs akşamının erken saatlerinde,
{26091}{26151}uyarı merkezi kendi yorumunu bildiriyor.
{26172}{26247}Gece yarısı bir tsunami Hilo'yu vuracak.
{26330}{26382}Ama vakit gece yarısını geçiyor
{26382}{26449}ve sadece küçük dalgalar kıyıyı dövüyor.
{26449}{26496}Pek çoğu alarmı umursamıyor
{26496}{26568}ve kıyıdaki şehir merkezine geri dönüyor.
{26764}{26834}Birkaç kişi, gelen dalgaları izlemek için
{26834}{26899}Suisan balık pazarında bile toplanıyor.
{27093}{27193}12 metre boyundaki sudan bir duvar bir bomba gibi patlıyor.
{27341}{27412}Hilo bir kez daha dizleri üstüne çöküyor.
{27426}{27497}30 milyon dolarlık hasar ve 61 ölü.
{27505}{27600}Bu dalga, Hilo'yu sonsuza dek değiştirecek.
{27673}{27744}Günümüzde Hilo'nun merkezine baktığınızda
{27744}{27819}kıyı boyunca uzanan bir otoban görüyorsunuz.
{27819}{27901}Tsunamiden önce burası demiryolu olarak kullanılırdı.
{27901}{27967}Büyük ve yemyeşil çimli parklar görüyorsunuz.
{27967}{28014}Futbol sahaları ve insanların
{28014}{28075}piknik yapıp top oynayabildikleri alanlar.
{28092}{28198}Tüm buralar bir zamanlar evler ve iş yerleriyle doluydu.
{28202}{28272}Tsunamiden önce burada çok yoğun bir nüfus vardı.
{28566}{28634}Bugün oraya giderseniz, eski yolları,
{28634}{28706}hiçbir yere ulaşmayan yan yolları görebilirsiniz.
{28727}{28798}Bu bölgeyi gördüklerinde, tüm bu parklarla
{28798}{28846}Hilo'da ne kadar harika bir yeşil alan
{28846}{28901}planlaması yaptığımızı düşünüyorlar.
{28901}{28966}Bu planlamayı yapan doğa ananın kendisi
{28966}{29018}ve bunun Hilo şehrine maliyeti büyük oldu.
{29018}{29073}Hem maddi kayıp hem de can kaybı olarak.
{29073}{29126}Tsunamiler nadir görülen şeyler.
{29126}{29211}Son 30 yılda Pasifik'te yıkıcı bir tsunamiye rastlanmadı.
{29213}{29271}Ama geçen yüzyılda meydana gelen tsunamilerin
{29271}{29347}sayısına bakarsanız, ortalama her 7 yılda bir,
{29347}{29403}yıkıcı bir tsunaminin oluştuğunu görürsünüz.
{29411}{29515}Yani pek çok açıdan bir sonraki tsunaminin
{29515}{29578}bir hayli geç kaldığını söyleyebilirsiniz.
{29594}{29654}Walter Dudley bir sonraki tsunami için
{29654}{29707}endişelenen tek bilim adamı değil.
{29718}{29783}Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nin
{29783}{29872}Seattle'daki ofisinde Doktor Eddie Bernard halkı tsunaminin
{29872}{29956}tehlikelerine karşı uyarmak için yoğun çaba sarf ediyor.
{29968}{30026}Kuşkusuz bunlar katil dalgalar.
{30031}{30087}Birleşik Devletler'in İkinci Dünya Savaşı'ndan
{30087}{30154}bu yana olan tarihine bakarsanız, ülkemizde
{30154}{30215}tsunamiden ölen insan sayısının depremlerde
{30215}{30264}ölenlerden fazla olduğunu görürsünüz.
{30286}{30353}Tsunamiler bu kadar geniş çaplı etkisi olan
{30353}{30402}birkaç doğal afetten bir tanesidir.
{30407}{30481}Bir deprem birkaç yüz kilometrelik bir alanı etkilese de
{30481}{30554}bu birkaç yüz kilometrelik alanın dışında hiçbir şeyi etkilemez.
{30554}{30617}Ama buna Pasifik kıyı şeridini dahil ederseniz,
{30617}{30693}160 bin kilometrelik bir kıyı şeridini dahil etmiş olursunuz.
{30693}{30750}Yani uygun bir yerde meydana gelecek bir deprem
{30750}{30812}binlerce kilometre ötedeki bir kıyı şeridini etkileyebilir.
{30842}{30920}Öte yandan Japonya'da, en büyük tsunami tehdidinin
{30920}{30971}kaynağı binlerce kilometre ötedeki bir
{30971}{31039}depremden değil, çok daha yakından geliyor.
{31071}{31146}Bu adalardaki halk, sismik açıdan yeryüzünün
{31146}{31206}en aktif bölgelerinden birinde yaşıyor.
{31227}{31294}Japonlar denizin cömertliğinin çoğu zaman
{31294}{31345}gazabıyla eşdeğer olduğunu biliyorlar.
{31409}{31491}1896'da, kıyıda meydana gelen bir deprem,
{31491}{31551}Senriko kıyısındaki köyleri yok eden
{31551}{31606}30 metre yüksekliğinde dalgalara yol açtı.
{31711}{31813}Ertesi sabah, kıyıya dönen yerel balıkçılar sersemlemişlerdi.
{31831}{31911}Denizde, birkaç kilometre açıktayken teknelerinin
{31911}{31981}altından geçip giden tsunamiyi fark etmemişlerdi bile.
{31984}{32034}Şimdi ise evlerinin yıkıldığını,
{32034}{32088}ailelerinin yok olduğunu görmüşlerdi.
{32115}{32183}22 binden fazla insan boğulmuştu.
{32419}{32502}40 yıl sonra, bir tsunami daha oldu.
{32563}{32650}Sudan duvar kıyıdaki 1500 tekneyi sürükleyip götürdü,
{32650}{32706}içlerindeki insanların pek çoğu boğuldu.
{32706}{32752}Devlet yardımı çabuk ulaştı ama
{32752}{32808}güneşin doğduğu bu ülkede bu bölgeyi yeniden
{32808}{32860}inşa etmek için uzun zaman gerekecek.
{33037}{33105}Japonlar tsunamilere yabancı değil.
{33266}{33340}Katil dalgalar, korkutucu bir düzenle
{33340}{33398}Japon kıyılarını ziyaret ediyor.
{33506}{33583}Ama Japonlar bile sürprizle karşılaşabiliyor.
{33646}{33732}1993'te, Okushiri Adası'nın açıklarında
{33732}{33792}meydana gelen bir deprem 10 dakikadan
{33792}{33874}kısa sürede sahile ulaşan tsunami dalgaları üretti.
{33935}{33998}Gecenin bir yarısında pek çok insan,
{33998}{34054}evini terk edecek zaman bulamadı.
{34081}{34121}Şanslı olanlardan biri
{34121}{34191}televizyon kameramanı Hiroshi Nakamura idi.
{34191}{34254}Kendi kaçışını kameraya kaydetmişti.
{34346}{34426}Otelimizden tepelere dek uzanan düz bir yol vardı.
{34499}{34556}Aracımızı tepelere doğru sürerken
{34556}{34612}iki yolun kesiştiği yere vardık...
{34690}{34737}Genelde sola dönerdik...
{34819}{34893}Ama sürücü beyaz dalgalara benzer bir şey gördü.
{34900}{34957}Onun solunda, ilerideydi.
{35192}{35282}Tepelerden gördüğüm felaket tıpkı bir savaş filmi gibiydi.
{35389}{35469}Bu yıkım bende derin bir iz bıraktı.
{35553}{35637}Tüm kasabanın yok olduğu gerçeği, unutamadığım bir şey.
{35834}{35920}O gece Okushiri'de yaklaşık 200 kişi öldü.
{35986}{36064}Adanın güney ucunda yüzlerce evden geriye
{36064}{36115}sadece moloz yığınları kalmıştı.
{36176}{36242}Doktor Eddie Bernard iki gün sonra
{36242}{36331}özel bir tsunami görev gücüyle Okushiri'ye geldi.
{36351}{36427}Duygusal tepkim, atom bombasının atıldığı
{36427}{36476}sıfır noktasında olmak gibiydi.
{36500}{36551}Bu yıkıma inanamıyordunuz.
{36565}{36645}Bu dalgaların gücü benim beklediğimden çok daha büyüktü.
{36658}{36742}25 yıldır bu fenomen üstünde çalışmama rağmen
{36742}{36790}yıkıcı bir tsunaminin gücünü
{36790}{36853}ve neler yapabildiğini hiç görmemiştim.
{36869}{36952}Enkaz haline gelmiş bazı yapılara bakıyorsunuz
{36952}{37042}ve her şeyin nasıl tamamen yok olabildiğini görüyorsunuz.
{37059}{37139}Sonra burada çalışan insanları takdir etmeye başlıyorsunuz.
{37171}{37225}O zamanlar benim kızımdan daha büyük olmayan
{37225}{37277}genç bir kızın fotoğrafına bakmıştım.
{37290}{37381}Ve bu da bu felakette ölenlerin pek çoğunun çocuklar
{37381}{37468}ya da yaşlılar olduğu gerçeğini görmemi sağlamıştı.
{37494}{37597}Görebildiğimiz şey insanların hayatlarından geriye kalanlardı.
{37623}{37738}O zaman bu 500 evin yüzlerce ailenin
{37738}{37797}hayatını yok ettiğini fark ediyorsunuz.
{37806}{37865}Ve elbette ölüm bu sürecin bir parçasıydı.
{37873}{37989}Bu yüzden gerçekte baktığımız şeye saygılı olmamız gerekiyordu.
{37996}{38061}Gerçi bilimsel açıdan önemli bir çalışmaydı
{38061}{38151}ama ölüp giden bu insanlara saygısızlık etmek istememiştik.
{38153}{38213}Araştırmacı bir bilim adamı olarak tsunamileri
{38213}{38271}araştırmanın asıl nedeninin birkaç hayatı
{38271}{38337}kurtarmak olduğunu fark etmek beni motive etmişti.
{38428}{38532}Bugün Okushiri bu trajedinin yaralarını yavaş yavaş sarıyor.
{38666}{38732}İnsanlar evlerini yeniden inşa ediyor,
{38732}{38781}hayatlarını düzene koyuyorlar.
{38788}{38868}Ama burada arazi çok kısıtlı olduğundan, yeni evler
{38868}{38942}eskilerin bulunduğu yerlere inşa edilmek zorunda.
{38964}{39050}Bu da onları bir sonraki tsunami için korumasız bırakıyor.
{39050}{39102}Öte yandan boş kalan bir yer var
{39102}{39169}ve buraya muhtemelen yeniden ev yapılmayacak.
{39172}{39229}Adanın yıkıma uğrayan güneydeki ucu,
{39229}{39274}boş bir bölge olarak kalacak.
{39274}{39350}Denizin aldığı şeyi hatırlatan bir bölge olarak.
{39510}{39599}360 kilometre güneyde bir başka şehir uzun süredir
{39599}{39660}tsunamilerin yıkımına maruz kalıyor.
{39700}{39818}Geçen yüzyılda, Taro şehri 3 bin sakininin yok olduğunu gördü.
{39859}{39937}Bu şehrin insanları bu trajediyle yüzleşmeyi,
{39937}{40006}sürekli bir tehditle yaşamayı öğrendiler.
{40089}{40176}Son büyük dalga burayı 1933'te vurdu.
{40242}{40309}Taro'yu harabeye çevirdi ve nüfusun
{40309}{40372}yaklaşık dörtte birini yok etti.
{40399}{40487}1 yıl sonra, kurtulanlar savaşmak için dönmüştü.
{40734}{40788}Bir sonraki yükselişinde denizi
{40788}{40844}kontrol etmek için bir duvar ördüler.
{40986}{41054}Bugün bu duvar şehre hakim konumda.
{41066}{41164}Güçlendirilmiş betonla yapılan duvar 9 metre yüksekliğinde.
{41170}{41241}Bazı yerlerde kalınlığı 24 metreyi buluyor.
{41376}{41448}Taro halkı duvara artık aşina olmuş,
{41448}{41533}"onu manzaranın güven veren bir parçası olarak görüyor.
{41652}{41726}Yazları deniz duvarı ısınıyor ve uyuyamıyorum.
{41729}{41792}Çünkü ısıyı etrafına yansıtıyor.
{41792}{41885}Ve o zamanlar keşke deniz duvarı olmasaydı diyorum.
{41892}{41972}Ama bu duvarın olmasının nedenini hiç unutmuyorum.
{42049}{42151}Eğer duvar olmasaydı, burada yaşayamazdım.
{42211}{42273}Taro aynı zamanda kendi tsunami
{42273}{42326}uyarı merkezi tarafından da korunuyor.
{42426}{42528}Her zamanki uydu teknolojisinin yanı sıra, video kameralar,
{42528}{42628}günün 24 saati limanı gözleyen eğitim görmüş teknisyenler var.
{42634}{42742}Deniz seviyesindeki değişimi gözlüyorlar ve kaçınılmazı bekliyorlar.
{43023}{43092}Alarmlar çaldığında Taro hazır sayılır.
{43222}{43331}Kapı görevlilerinden oluşan bir ekip düzenli tatbikat yapıyor.
{43331}{43413}Duvarın denize bakan altı kapısını kapatıyorlar.
{43681}{43760}Bu devasa büyüklükteki çelik kapıların her biri
{43760}{43840}dört dakikadan daha az sürede kapatılmak zorunda.
{43856}{43942}Bugüne dek büyük bir tsunamiye karşı hiç test edilmemişler.
{44059}{44113}Deniz duvarının Taro halkının
{44113}{44175}belli ölçüde rahatlamasını sağladığı kesin.
{44175}{44221}Ama yeterli olmayabilir.
{44246}{44340}9 metre yüksekliğindeki duvar pek çok dalgayı durdurabilir.
{44350}{44437}Ama 1896'daki dev tsunami gibi olanlar
{44437}{44503}27 metre yüksekliğinde dalgalara sahip.
{44509}{44613}Bir sonraki tsunaminin ne kadar büyük olacağını bilmek imkansız.
{44815}{44920}Dalgaların yağmaladığı Okushiri Adası da kendi duvarını inşa ediyor.
{45122}{45208}Tamamlandığında adanın dörtte birini sarmalayacak.
{45214}{45316}En azından bir sonraki tsunamiye karşı kısmi koruma sağlayacak.
{45406}{45519}Ama Okushiri halkı tamamen bu güçlendirilmiş betona güvenmiyor.
{45602}{45673}Her haziranda yaptıkları anma töreninde
{45673}{45719}ölülere saygılarını sunuyorlar.
{45719}{45781}Bunlara tsunami kurbanları da dahil.
{45788}{45860}Onların anısını taşlarda kutsallaştırıyorlar.
{46330}{46410}Karanlık çökerken yakılan ateş o dalgalarda
{46412}{46485}kaybolanlara evlerinin yolunu gösteriyor.
{46758}{46846}Kağıt fenerler o kurbanların ruhlarını simgeliyor.
{46850}{46910}Bir kez daha denize bırakılıyorlar.
{47384}{47495}Bu bir anma töreni ve belki de bir kurtuluş duası.
{48015}{48103}Tsunami tehdidi bizim sandığımız kadar uzakta değil.
{48121}{48208}Dünyanın bir ucundaki Japonya'nın balıkçı köylerinden,
{48208}{48300}Birleşik Devletler'in kuzeybatı sahil şeridine dek her yerde.
{48300}{48354}Kaliforniya'daki Crescent şehri,
{48354}{48435}Taro ve Okushiri ile aynı trajik mirası paylaşıyor.
{48491}{48556}Buradaki insanlar ölümcül dalga ile
{48556}{48621}kendi yüzleşmelerini hâlâ anımsayabiliyor.
{48681}{48803}27 Mart 1964... Güzel bir cuma.
{48810}{48869}Alaska'nın açıklarında şiddetli bir deprem
{48869}{48947}meydana geliyor ve dev bir tsunami oluşuyor.
{48960}{49040}Kuzey Amerika'nın Pasifik kıyısı, Vancouver'dan
{49040}{49114}San Diego'ya dek tsunaminin yolu üstünde.
{49140}{49211}O gece saat 11 'de Crescent şehri
{49211}{49295}sivil savunma şefi Bill Parker, acil bir haber alıyor.
{49313}{49422}Tsunami ile ilk tanışmam ofisimizdeki bir teleks sayesinde olmuştu.
{49431}{49481}Olası bir tsunamiden söz ediliyordu
{49481}{49552}ve bize Zulu zaman dilimiyle yaklaşık
{49552}{49596}varış zamanı bildiriliyordu.
{49600}{49656}Bırakın tsunamiyi nasıl yazacağımızı
{49656}{49705}onun ne olduğunu bile bilmiyorduk.
{49708}{49768}Zulu zaman dilimini kendi zaman dilimimize
{49768}{49823}nasıl dönüştüreceğimizi de bilmiyorduk.
{49823}{49894}Bu tehdidin ne olduğu ve ne yapmamız gerektiği
{49894}{49958}konusunda gerçekten çaresiz durumdaydık.
{49961}{50015}27 Mart'ta bir teleks aldık,
{50015}{50068}bize tsunaminin Crescent şehrini
{50068}{50128}vurma olasılığının yüksek olduğu söyleniyordu.
{50128}{50180}Ve gerçekten çok korkmuştuk.
{50221}{50286}Ama Crescent şehrindeki herkes korkmamıştı.
{50286}{50351}Pek çokları bu farklı olayı merak etmiş,
{50351}{50438}dalgaların gelişini seyretmek için sahip şeridine gitmişti.
{50446}{50512}Aralarında Ray Magnuson da vardı.
{50518}{50572}Arabayı limanın girişine park etmiştim
{50572}{50617}ve karımla orada buluşmuştum.
{50617}{50680}Sonra yolun aşağısına doğru yürümeye başladık.
{50691}{50750}Yolun sonuna vardığımda bir gümbürtü duydum.
{50750}{50853}Bazıları "Bakın, mendireklerin üstünden geliyor" diyordu.
{50853}{50935}O sırada bunun mendireği aşan bir dalga olduğunu düşünmüştüm.
{50935}{50999}Deniz seviyesinden pek uzak olmadığım için
{50999}{51049}bunu işitmek hoş bir şey değildi.
{51049}{51079}Bekledim ve seyrettim.
{51079}{51134}Seyrettim ve kısa zamanda sular yolu aştı.
{51134}{51182}Suyun geldiğini görebiliyordunuz.
{51182}{51254}Yolun sağ tarafında aşağı doğru bakan bir kafe vardı.
{51254}{51311}Ve o kafe yolun karşı tarafına kaymıştı.
{51311}{51377}O an "buradan gitsem iyi olacak" diye düşündüm.
{51377}{51416}Geri döndüm ve yürümeye başladım.
{51416}{51452}Su benim peşimden geliyordu.
{51452}{51525}Hâlâ arkamdaydı ve arabamın yanına dönmüştüm.
{51525}{51571}Su bana doğru gelmeye devam ediyordu
{51571}{51642}ve tahmin edeceğiniz gibi Volkswagen'ler yüzüyordu.
{51642}{51698}Bizimki kesinlikle yüzmeye başlamıştı.
{51698}{51756}Şehirdeki patlamaları duyabiliyordunuz.
{51756}{51825}Sonra, her yer yıkılmaya başlayınca dev bir kereste
{51825}{51893}arabamızın önünde durdu ve bir dalgakıran oluşturdu.
{51893}{51939}Ve arabamız oraya doğru sürüklendi.
{51939}{51981}Su geldi ve biz sürüklendik.
{52113}{52179}Hasarın büyüklüğü konusunda bir fikrimiz yoktu.
{52179}{52224}Hepimiz şaşkına dönmüştük.
{52232}{52317}Etrafımıza baktığımızda, olanlara inanamamıştık.
{52330}{52435}Kaliforniya eyaletinin acil durum servisleri şefine bir rapor sundum.
{52444}{52495}O da valiye bir rapor sunuyordu.
{52502}{52564}Ona "Crescent şehri yok oldu" dedim.
{52899}{52972}Toplam bedel: 11 kişi ölmüştü
{52980}{53050}ve 7 milyon dolardan fazla hasar vardı.
{53138}{53234}Artık hepimiz biliyorduk. Tsunami her yerde olabilirdi.
{53240}{53326}Sadece uzaklarda değil, evimizin yanı başında da.
{53496}{53607}30 yıl sonra, Crescent sakinleri artık daha hazırlıklılar.
{53642}{53733}Ama Japonlardan farklı olarak onların bir deniz duvarı yok.
{53737}{53787}Bilgisayarlı uyarı sistemleri yok.
{53787}{53845}Şehri gözetleyen video kameraları yok.
{53854}{53909}Tsunami yarın burayı yine vurursa,
{53909}{53970}bu şehir bir kez daha enkaza dönebilir.
{54063}{54140}Crescent şehri felaketi tek bir olay mıydı?
{54140}{54247}Yoksa bir başka tsunami kuzeybatı Pasifik'i yeniden vurabilir mi?
{54259}{54333}Dev dalgalar, kıyı şeridi boyunca yaşayan Amerikan
{54333}{54424}yerlilerinin sözlü hikayelerinin bir parçası olmuş.
{54453}{54528}Tolova halkı böyle bir olaydan söz ediyor.
{54573}{54629}Büyükanne iki çocuğa olabildiğince
{54629}{54693}çabuk şekilde uzaklaşmalarını söyledi.
{54697}{54774}İki çocuk olabildiğince hızlı şekilde koştular.
{54848}{54906}Limanın tam tersi yönde.
{55092}{55163}Yolun yarısında arkalarına baktılar.
{55177}{55238}Suyun geldiğini görebiliyorlardı.
{55242}{55317}İnsanların ağlayışlarını duyabiliyorlardı.
{55317}{55359}Çığlıkların giderek yükseldiğini
{55359}{55409}ve sonra solup gittiğini işitebiliyorlardı.
{55471}{55520}Dağın tepesine vardıkları zaman,
{55525}{55613}çocuk bir ateş yaktı ve ateşin etrafına oturdular.
{55689}{55758}Güneş doğduğu zaman her şey gitmişti.
{55856}{55917}Evlerinin bulunduğu yere geri döndüler.
{55936}{55981}Orada hiçbir şey yoktu.
{55999}{56060}Sular her şeyi alıp götürmüştü.
{56203}{56252}Bu sadece bir efsane.
{56252}{56318}Ama korkutucu bir gerçeğe dayalı olabilir.
{56334}{56421}Kıyıdan hemen ötede ve birkaç bin metre derinlikte
{56421}{56479}"Cascadia Bindirme Zonu" yer alıyor.
{56479}{56556}Yeryüzünün kabuğunda 1500 kilometre uzunluğundaki
{56556}{56628}bu çatlak, şiddetli depremlere yol açabiliyor.
{56630}{56683}Burada meydana gelen bir tsunami
{56683}{56761}20 dakikadan daha kısa sürede kıyıya ulaşabilir.
{56873}{56947}Güney Washington'da Copalis Nehri'nin ağzına yakın
{56947}{57059}bir yerde, jeolog Brian Atwater böyle bir olayın kanıtını arıyor.
{57088}{57170}Eski hikayelerden bazılarıyla uyuşabilecek bir kanıt.
{57221}{57279}Bir felaketin ilk işareti,
{57306}{57376}"hayalet orman" denilen kasvetli bir koruluk.
{57401}{57488}Bu ağaçlar 300 yıl önce, bir deprem nehir yatağının
{57488}{57559}batmasına yol açtığında yeşermeye başlamış.
{57586}{57627}Yüksekte kalan kesimler
{57627}{57715}tuzlu bataklığa dönüşmüş, ağaçları zehirliyor.
{57748}{57849}Aynı depremin burada bir tsunamiye yol açtığı kesin gibi.
{57992}{58091}Atwater nehir yatağında daha çok ipucu bulduğuna inanıyor.
{58095}{58185}Toprağın içine gömülü olan izler bu bölgenin gerçekten,
{58185}{58281}bir tsunaminin yol açtığı sel baskınına maruz kaldığını gösteriyor.
{58281}{58340}Burada büyük bir parça yanmış odun var.
{58369}{58415}Sanırım bir kamp ateşi.
{58521}{58575}Burada ateş için açılan bir çukur bulabiliriz.
{58575}{58617}Burada 3 katman var.
{58621}{58690}Zamanda 300 yıl geriye ya da biraz daha ötesine
{58690}{58775}dek gidiyoruz, bu sitenin orman olduğu zamana.
{58793}{58886}Ladin ağaçları, batının kızıl sediriyle dolu bir ormandı.
{58886}{58929}Ve burada bunun gibi taşları kullanarak
{58929}{58979}yemeğini pişiren yerli halk vardı.
{58979}{59059}Kahverengi katman bir kampı ve orman tabanını gösteriyor.
{59059}{59120}Gri katman 300 yıl önce meydana gelen bir depremin
{59120}{59173}neden olduğu tsunamiyi gösteriyor.
{59173}{59229}Tsunami geliyor, kamp alanını kumla kaplıyor.
{59229}{59282}Sonra tsunaminin bıraktığı kalıntının üstünde
{59282}{59318}bir çamur tabakası oluşuyor.
{59318}{59382}Çünkü deprem sırasında toprak dibe çöküyor.
{59439}{59522}Ama Washington sahilini vuran tek büyük dalga bu değildi.
{59539}{59621}Atwater ve diğer bilim adamları uzak geçmişteki
{59621}{59706}depremler ve tsunami ile ilgili daha fazla delil buldular.
{59718}{59779}Bundan yaklaşık bin yıl önce Puget Sound'da
{59779}{59818}bir deprem meydana gelmişti.
{59818}{59876}Muhtemelen Kobe depremi kadar büyüktü.
{59876}{59950}Seattle'ın altına dek uzanan bir fay hattının üzerinde.
{59961}{60027}Deprem sırasında, toprak 6 metre yükseldi,
{60027}{60107}Puget Sound'un zemini de muhtemelen yukarı doğru kaydı.
{60107}{60145}Zemin yukarı doğru kayarsa
{60145}{60218}Puget Sound'un yüzeyi şuraya kadar yükselir.
{60225}{60267}Geçici bir süre için, olmak istediğinden
{60267}{60306}6 metre daha yukarı çıkar.
{60306}{60382}Yerçekimi kontrolü ele alır ve büyük bir dalganız olur.
{60382}{60455}Bundan bin yıl önce Puget Sound'da olan şey de buydu.
{60496}{60537}Bu yeniden olabilir.
{60552}{60620}Bilim adamları önümüzdeki 50 yıl içinde
{60622}{60696}büyük bir tsunaminin Pasifik'in kuzey batısını vurma
{60696}{60763}olasılığının% 10 olduğuna inanıyorlar.
{60763}{60831}Burada, Washington'da insanların resmi yetkililerden,
{60831}{60896}bu tür bir olay karşısında ne yapmaları gerektiğine dair
{60896}{60952}yeterli bilgiyi edinemedikleri pek çok yer var.
{60952}{61002}Henüz Oregon'da gördüğümüz gibi,
{61002}{61048}kişileri yönlendirmeye yardımcı olacak
{61048}{61102}tsunami uyarı tabelaları koymuş değiller.
{61104}{61151}Sadece her gün oradan geçerken
{61151}{61201}aklınızın bir köşesinde kalması için.
{61201}{61247}Kuzey Karolayna'nın dış kesimlerinde
{61247}{61314}"kasırga tahliye güzergahı" tabelasını görürsünüz.
{61314}{61397}Bu tür tabelaların bu sahil şeridine de yerleştirilmesi gerekir.
{61397}{61448}Böylece bir tsunami meydana geldiğinde
{61448}{61496}insanlar "Evet, şu tabelayı hatırladım.
{61496}{61569}Yolun yukarına doğru gidin yazıyordu," diye düşüneceklerdir.
{61569}{61609}Tabela yüksek bir yere konabilir.
{61609}{61653}Yoldan yeterince uzak bir yere.
{61653}{61731}Tsunaminin etkilerine karşı hayatta kalabileceğiniz bir yere.
{61743}{61819}Brian Atwater insanları korkutmaya çalışmıyor.
{61819}{61892}Sadece halkı bilinçlendirmeyi umut ediyor.
{61925}{61998}Ve verdiği mesaj nihayet yerini buluyor.
{62008}{62093}Devlet yetkilileri bir sonraki tsunami karşısında
{62093}{62152}insanların hayatını kurtarmak için
{62152}{62214}yeni stratejiler geliştirmeye başladılar.
{62214}{62306}Oregon eyaleti son zamanlarda kıyı şeridine bir çizgi çekti.
{62306}{62378}Sahil boyunca 460 kilometrelik bir kısım
{62378}{62423}sel bölgesi olarak belirlendi.
{62423}{62495}Riskli olmasından dolayı özel izin olmadıkça
{62495}{62572}kıyıya yakın yerlere yeni okul ya da hastane yapılamıyor.
{62613}{62705}Bu bölgede yer alan kasabalardan biri Cannon Beach.
{62727}{62804}Nüfusu yaz aylarında 20 bine dek çıkan
{62804}{62862}oldukça küçük bir kasaba.
{62918}{63021}Cannon Beach tsunami için diğer kasabalardan daha hazırlıklı.
{63021}{63085}Uyarı sistemlerini düzenli olarak test ediyorlar.
{63085}{63150}Test. Test. Test.
{63162}{63249}Ama kasaba sakinlerini ya da turistleri korkutmak istemiyorlar.
{63249}{63363}Bu yüzden siren sesinin yerini biraz daha dost canlısı bir ses almış.
{63632}{63708}Cannon Beach halkı esprili yanlarını koruyor.
{63715}{63780}Ama tsunamiyi ciddiye alıyorlar.
{63835}{63894}Kaybedecekleri çok şey olduğunu biliyorlar.
{63894}{63970}Özellikle burada, Cannon Beach İlkokulu'nda.
{63970}{64040}Okyanustan sadece 120 metre ötede.
{64088}{64156}Sözcüğün başına - re takısını ekleyeceğiz.
{64160}{64268}Peki, ilk sözcüğe -re takısını eklerseniz yeni sözcüğümüz ne olur?
{64281}{64298}Brian B.
{64298}{64356}- Yeniden kazanmak mı? - Yeniden kazanmak doğru.
{64356}{64398}Peki, bu sözcüğü nasıl hecelersiniz, Nathan?
{64398}{64467}- Y-E-N-İ-D-E-N. - Doğru.
{64577}{64654}Bu çocuklar tsunami tehdidinin bilincindeler.
{64654}{64724}Ve alarm çaldığında ne yapacaklarını biliyorlar.
{64744}{64798}Sakin bir şekilde çıkın çocuklar.
{65115}{65211}En yüksek noktaya çıkmak için sadece birkaç dakikaları var.
{65331}{65374}15 dakika sonra orada olacağız.
{65642}{65724}Bu sefer 13 dakika 30 saniyede çıktınız çocuklar.
{65736}{65807}- Çok iyi bir iş başardınız. - Evet.
{65807}{65832}Harika.
{65866}{65899}Çok iyi.
{65899}{65949}Yol boyunca hızlı hareket ettiniz.
{65949}{66012}Birbirine cesaret veren çocuklar gördüm.
{66015}{66114}Sizler sadece kendinize değil arkadaşınıza da odaklandınız.
{66119}{66209}Ama aynı zamanda yol boyunca diğerlerine de cesaret verdiniz.
{66209}{66259}Bunu gerçekten takdir ediyorum.
{66259}{66356}Harika bir iş. Kendinizi bir kez daha alkışlayın.
{66356}{66426}- Evet! - Pekala. Harika!
{66570}{66648}Okulun yerini değiştirmek için planlar üstünde çalışılıyor
{66648}{66729}ama o zamana dek bu tahliye tatbikatları sürecek.
{66732}{66796}Bir faciayı önlemenin tek yolu bu.
{66853}{66941}Son tsunami Cannon Beach'i 30 yıl önce vurmuş.
{66961}{67025}Ve okulun bahçesinde bu tsunaminin
{67025}{67082}gücünün ürpertici kanıtı var.
{67100}{67172}Çelik salıncak, dalgaların köklerinden söküp
{67172}{67238}fırlattığı ağaçların neden olduğu izlerle dolu.
{67238}{67346}Neyse ki o tsunami gece, okulun bahçesi tamamen boşken vurmuş.
{67407}{67466}Bir sonraki, her an olabilir.
{67490}{67566}Cannon Beach tsunami tehlikesini çok iyi biliyor.
{67575}{67645}Ama Pasifik sahil şeridinde bu riskle
{67645}{67704}karşı karşıya olan başka kasabalar da var
{67704}{67771}ve onların pek çoğu tek kelimeyle hazırlıksız.
{67781}{67823}Washington eyaleti içinde,
{67823}{67872}Long Beach denen bir tatil beldesi var.
{67883}{67950}Düşük irtifalı kumdan bir bariyer.
{67950}{67998}Ve yaz aylarında, bazen orada
{67998}{68081}tatil aktiviteleri için 40-50 bin kişi oluyor.
{68086}{68183}Böyle bir zamandaki tsunami, olası en kötü senaryo olur.
{68200}{68244}Çünkü bir tek çıkış yolu var.
{68244}{68310}Bu da tüyler ürpertici bir manzara demek.
{68321}{68394}Muhtemelen insanlar orayı zamanında tahliye edemeyecek.
{68398}{68483}Ve güçlendirilmemiş betondan yapılmamış her şey yok olacak.
{68483}{68554}Suyun içindeki keresteler daha tehlikeli olacak
{68554}{68608}çünkü dalganın bir parçası haline gelecek.
{68617}{68669}Otomobiller yüzen objelere dönüşecek
{68669}{68713}ve her yere sürüklenecekler.
{68715}{68786}Yani dalga iç kesimlere dek uzanıp geri çekilirken,
{68786}{68838}muhtemelen her yeri düzleştirecek ve geride
{68838}{68931}15-20 santim kalınlığında bir kum tabakası bırakacak.
{68931}{68989}Her şey sona erdiğinde, üstünde artık insan
{68989}{69045}ya da herhangi bir yapının bulunmadığı güzel,
{69045}{69085}pürüzsüz bir kumsala dönüşecek.
{69132}{69232}Uyarı sistemleri ve tahliye prosedürleri Hawaii'de iyi planlanmış.
{69243}{69349}Ama sadece insanlar onlara güvenirse etkili olabilirler.
{69357}{69394}Bölgeyi boşaltın!
{69409}{69493}Bu bir sivil savunma tsunami alarmı tatbikatıdır.
{69503}{69561}Şu an için bir sonraki duyuruya kadar
{69563}{69628}odanızda kalmanız tavsiye edilir.
{69659}{69738}Waikiki'den çıkış yolları şimdi kapanmıştır.
{69744}{69856}1994'te, burada bir tsunami uyarısı yapıldı ve adaların
{69856}{69921}kıyı şeritleri boyunca sahiller boşaltıldı.
{69926}{69978}300 bin kişi buna uydu.
{69990}{70081}Ama bu tsunami alarmı faydadan çok zarar vermiş olabilir.
{70094}{70220}1994'te Kuzeybatı Pasifik Okyanusu'nda şiddetli bir deprem oldu.
{70230}{70271}Pasifik ölçülerinde bir tsunami
{70271}{70326}meydana getirmeye yetecek şiddetteydi.
{70326}{70415}İlk göstergeler depreme yakın olan gelgit istasyonlarındaki
{70415}{70489}su seviyelerinde önemli artışlar olduğu yönündeydi.
{70496}{70555}Bu yüzden Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi,
{70555}{70597}bir tsunami uyarısı yaptı.
{70602}{70675}Dalgaların varış saatini bile doğru tahmin ettiler.
{70675}{70725}Ama dalgaların gerçekten ne kadar
{70725}{70771}büyük olacağını tahmin edemediler.
{70777}{70849}Tsunamiler çok nadir ortaya çıkarken ve elimizde
{70849}{70915}araştırma için çok az para varken dalgaların
{70915}{70969}ne büyüklükte olacağını tahmin edemiyoruz.
{70969}{71051}Hawaii'de kıyıya vuran dalgaların yüksekliği 15 santimdi.
{71051}{71098}Ve maalesef halkın büyük kısmı
{71098}{71140}bunu yanlış alarm olarak yorumladı.
{71146}{71227}Aslında sadece riski anlamada yetersiz kalmıştık.
{71227}{71289}Yıkıcı gücü olan bir tsunami de olabilirdi.
{71330}{71400}İnsanları sık sık uyarmanın doğurduğu problem,
{71411}{71477}insanların sisteme güvenlerini yitirmeleri oluyor.
{71491}{71566}"Başka bir yanlış alarm daha" diyorlar ve bir şey yapmıyorlar.
{71566}{71606}Ya da daha umursamaz davranıp
{71606}{71662}ne olduğunu görmek için sahile gidiyorlar.
{71675}{71743}Bu yüzden bizlerin bilim adamları olarak,
{71743}{71790}bunların etkilerini daha doğru tespit
{71790}{71863}etmemizi sağlayacak bir yöntem bulmaya çalışmamız şart.
{71896}{71983}Nihayet artık bunu yapmak için yeni bir teknoloji var.
{71998}{72054}Doktor Bernard'ın ofisinin yakınında
{72054}{72124}devlete ait bir ambarda, geleceğin tsunami
{72124}{72189}tahmin sistemini görebilirsiniz.
{72194}{72259}6 metre boyunda bir sinyal şamandırası,
{72259}{72340}ileri teknoloji ürünü dalga sensörleriyle donanmış,
{72340}{72441}yanlış alarmlara son verip hayat kurtarmaya yardımcı olabilir.
{72467}{72525}Pasifik ağının bir parçası olarak okyanusun
{72525}{72611}ortasına sabitlenen sistem tsunami dalgalarının yüksekliğini,
{72613}{72698}zamanını ve vuracağı yeri tahmin etmeyi mümkün kılacak.
{72698}{72773}Denizaltı ölçüm cihazları her bir dalga geçtiğinde
{72773}{72817}kesin ölçümü yapacak ve veriyi
{72817}{72869}yüzeyde yüzen şamandıraya iletecek.
{72869}{72921}Bir uydu tsunami uyarı merkeziyle
{72921}{72969}aradaki bağlantıyı tamamlayacak.
{72979}{73058}Yeni sistem yanlış alarmları ortadan kaldırıp
{73061}{73147}halkın tsunami uyarı sistemine güvenmesini sağlayabilir.
{73207}{73313}Ama bazı tip tsunamiler bir anda ve çok büyük bir güçle
{73313}{73427}vurabilir, en gelişmiş sistem bile insanları önceden uyaramayabilir.
{73454}{73512}Hawaii adalarında, tüm kara parçasının
{73512}{73570}volkanik püskürmelerle oluştuğu yerde,
{73570}{73629}adalar deniz tabanından yükselmiştir.
{73629}{73692}Ve sonra periyodik olarak yanlamasına
{73692}{73747}okyanus tabanına doğru kaymışlardır.
{73765}{73813}Tüm adaların kıyı şeritleri boyunca
{73813}{73878}çok görkemli uçurumlar yaratmışlardır.
{73890}{73968}Ama adaların bu iri parçaları Pasifik Okyanusu'nun
{73968}{74038}tabanına düştüğünde, devasa toprak kaymalarına
{74038}{74104}ve çöküntülere yol açarken dev tsunami dalgaları
{74104}{74149}üretme potansiyelleri de vardır.
{74155}{74240}Ve geçmişte bu adalardan bazılarında 300 metre
{74240}{74316}yüksekliğinde dalgalar oluştuğuna dair kanıtlar vardır.
{74374}{74434}Heyelanla oluşan bu dalgalar adanın
{74434}{74510}geçmişinin olduğu kadar geleceğinin de parçası olabilir.
{74542}{74637}Burada, büyük adada dev bir çatlak giderek büyüyor.
{74756}{74854}100 kilometre uzunluğunda ve her yıl daha da genişliyor.
{74893}{74961}Bazı bilim adamları yavaş yavaş adanın
{74961}{75033}bir kısmını diğerinden ayıracağını düşünüyorlar.
{75067}{75143}Bu büyük çatlak, adadaki fay hatlarından biri.
{75152}{75212}Bir zamanlar içinde magma kalmış olabilir.
{75212}{75299}Ama şimdi, muhtemelen daha çok bir menteşe görevi görüyor.
{75308}{75409}Adanın bir parçası yana doğru kaymaya başlıyor
{75409}{75487}ve bir gün okyanus tabanına düşebilir.
{75529}{75595}Hawaii sahilinde 300 metre yüksekliğinde
{75595}{75649}bir tsunami bir facia demektir.
{75661}{75732}Ama dev bir tsunami her yerde görülebilir.
{75732}{75832}Depremler, volkanlar ya da toprak kaymaları olmadan bile.
{75832}{75900}Birkaç bilim adamı, bir başka olası
{75900}{75980}dehşet verici nedeni araştırmaya başladılar.
{76017}{76098}Son zamanlarda bir meteor çarpmasının
{76100}{76136}etkileri üstünde çalışılıyor.
{76165}{76247}Meteorun büyüklüğüne bağlı olarak, okyanusa düşen
{76247}{76310}bir meteor çok yıkıcı dalgalara yol açabilir.
{76503}{76586}Yüzlerce metre yüksekliğinde bir dalga ortaya çıkabilir.
{76633}{76706}Muhtemelen kimsenin hazırlıklı olmadığı bir olay.
{77173}{77246}Bir meteorun neden olduğu dev bir tsunami
{77246}{77315}sadece birkaç bin yılda bir olabilir.
{77365}{77463}Ama bir toplumu yıkmak için dev bir tsunami gerekmez.
{77491}{77592}Hilo yakınındaki anıt parkta, bir zamanlar Laupahoehoe
{77592}{77656}okulunun bulunduğu yerde bugün öğrenciler,
{77656}{77721}hayatta kalanlarla birlikte bu trajedinin
{77721}{77783}50. yıldönümü için toplanmış durumdalar.
{78659}{78744}İnsanlar bana bir tsunami daha olup olmayacağını soruyor.
{78744}{78802}"Bence bir tsunami olup olmayacağı değil,
{78802}{78852}ne zaman olacağı önemli" diyorum.
{78852}{78904}Çünkü kesinlikle bir tsunami daha olacak.
{78904}{78988}Bu yıl ya da gelecek yıl, hatta önümüzdeki 10 yıl olmayabilir.
{78988}{79029}Ama yarın da olabilir.
{79252}{79335}Hawaii'de bir tsunaminin ne yapabileceğini biliyorlar.
{79441}{79521}Diğerlerinin de onların matemini dinlemesi
{79525}{79636}ve deneyimlerinden ders alması son derece akıllıca olacaktır.
{331}{389}Deniz altında meydana gelen Richter ölçeğiyle
{389}{457}7.5 şiddetindeki bir deprem, Oahu,
{457}{526}Hawaii sahil şeridinde dev bir tsunamiye yol açtı.
{784}{828}Tüm istasyonların dikkatine.
{828}{919}Büyük ada ile Maui, Lanai ve Oahu adalarını kapsayan
{919}{975}acil bir tsunami uyarısı için hazır olun.
{975}{1051}Bu uyarı Kailua-Kona yakınında meydana gelen
{1051}{1110}7.5 şiddetinde bir depremle ilgilidir.
{3096}{3135}Gerçekten olabilir mi?
{3145}{3239}Dev bir dalga Hawaii kıyılarını gerçekten tehdit edebilir mi?
{3256}{3321}Orada bir şey açığa çıkıyor ve dünyanın
{3321}{3391}dört bir yanındaki sahil şeritlerini tehdit ediyor.
{3391}{3487}Bu, doğanın en az anlaşılan güçlerinden biri: Tsunami.
{3605}{3670}Kasırgaların ve tayfunların normal dalgalardan
{3670}{3740}daha büyük dalgalara yol açtığını sık sık görürüz.
{3740}{3795}Sahil şeridindeki yerleşim birimlerini
{3795}{3835}sular altında bırakabilirler.
{3838}{3894}Ama bu dalgalar bu fırtınalar kadar
{3894}{3995}tehlikeli olabilseler de, olası dalgaların en kötüleri sayılmazlar.
{4028}{4085}Gerçek canavar tsunamilerdir.
{4088}{4163}Tuhaf dalgalardır, genelde deprem gibi deniz altı
{4163}{4219}hareketlenmeleri sonucu ortaya çıkarlar.
{4219}{4269}Okyanusları baştan sona aşabilir
{4269}{4329}ve şehirleri tamamen yutabilirler.
{4353}{4428}Ve geride on binlerce ölü bırakabilirler.
{4483}{4578}Tarih boyunca, tsunamiler efsanevi felaketlere yol açmıştır.
{4627}{4710}Neredeyse her okyanus ve denizin kıyı şeridinde,
{4762}{4821}uyarmadan ve merhamet etmeden
{4859}{4926}katil dalgalar defalarca vurup durmuştur.
{4953}{5039}Tsunamiler öldürücü oldukları kadar gizemlidirler de.
{5048}{5149}Çünkü bugüne dek çok azı bilim adamları tarafından gözlenebilmiştir.
{5215}{5291}Bu sıradışı film 1952'de çekildi,
{5291}{5380}Rusya'nın kuzey Pasifik sahilindeki Kuril adalarında.
{5405}{5446}Tipik bir tsunami.
{5446}{5520}Yükselen bir dalga şeklinde karadan içeri giriyor.
{5523}{5580}Ama hızı ve gücü çok daha büyük.
{5588}{5683}Neyse ki burada çok az bir hasara yol açıyor ve ölen yok.
{5705}{5777}Ancak tsunamiler felakete neden olabilir.
{5957}{6039}Sadece geçen yüzyılda, 50 binden fazla insan
{6039}{6088}tsunamiler yüzünden öldü.
{6105}{6206}Pek çoğu önceden çok az uyararak ya da uyarmadan geldi.
{6215}{6281}Çok az insan tehlikeyi fark edebildi.
{6355}{6421}Ama Pasifik kıyısında yaşayan insanlar için,
{6421}{6498}öldürücü tsunamiler nadir görülen olaylar değil.
{6518}{6608}Gezegenimizin sismik açıdan en hareketli kısmında yaşıyorlar.
{6613}{6672}Burası baştan sona deprem bölgeleriyle
{6672}{6720}ve volkanlarla kaplı bir bölge.
{6723}{6789}Bu yüzden dünyadaki tsunamilerin büyük kısmının
{6789}{6845}burada vuku bulması şaşırtıcı değil.
{6860}{6917}Pasifik'in ortasında, Hawaii adaları
{6917}{6972}izole ve korunmasız bir haldedir.
{7026}{7114}Ada halkı tsunamilere kesinlikle yabancı sayılmaz.
{7125}{7200}Ama bazıları riskin zekice farkındadırlar.
{7242}{7295}Doktor Walter Dudley Hilo'daki,
{7295}{7372}Hawaii Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün Başkanı
{7372}{7440}ve tsunamiler konusunda önde gelen bir uzman.
{7440}{7505}Açık alanda küçük bir güvenlik brifingi vereceğiz.
{7598}{7683}Bugün, sınıflarından birini bir saha turuna çıkarıyor.
{7732}{7810}Ama önce uyarı nitelikli birkaç sözcük.
{7817}{7861}Tamam çocuklar, herkes dinlesin.
{7861}{7922}Bu adayı vuran gelmiş geçmiş en büyük iki depremin
{7922}{8005}merkezinden yaklaşık olarak sadece 48 kilometre ötedeyiz.
{8005}{8081}Her iki deprem de dev ve yıkıcı tsunamilere yol açmıştı.
{8081}{8160}Dalgaların buraya ulaşması 10 dakika kadar sürmüştü
{8160}{8227}ve yüksekliği 3 ile 4.5 metre arasındaydı.
{8227}{8297}Yani kıyıda bir yerdeyseniz ve büyük bir sarsıntı
{8297}{8342}hissederseniz, aletleri orada bırakın,
{8342}{8425}sudan hemen çıkın kıyıdan olabildiğince çabuk uzaklaşın.
{8425}{8491}Pekala, iyi bir laboratuvar çalışması dilerim.
{8635}{8693}Tsunamiler, tüm doğal fenomenler arasında
{8693}{8748}en büyük yıkıma yol açanlar arasındadırlar.
{8755}{8844}Kasırgalardan farklı olarak öncesinde uyarılar yoktur.
{8844}{8933}Hava kötüleşmez. Yer sarsıntısını hissetmezsiniz.
{8933}{9020}Çok güzel bir gün olabilir ve sonra bir anda okyanus
{9020}{9130}yükselip 9 metre yüksekliğinde dalgalar oluşabilir.
{9214}{9296}Hawaii adalarında, 17 metre yüksekliğinde
{9296}{9346}tsunami dalgaları kaydettik.
{9346}{9465}Bu adada, 1946'daki Aleutian Tsunamisi'nde.
{9492}{9612}Tarih öncesi dönemde dalgaların yüksekliği 30 metreyi aşmış olabilir.
{9620}{9730}Hilo, kurulduğu günden bu yana tsunamilere maruz kalmış bir yer.
{9739}{9817}Ama 1946'da gerçekten Hilo'nun merkezi
{9817}{9883}çok büyük bir tsunamiye maruz kalmıştı.
{9929}{9973}1946...
{9992}{10086}4 yıl süren savaşın ardından Hawaii biraz gevşeyebilir.
{10127}{10224}Nihayet cennet adaları saldırılara karşı güvende sayılır.
{10379}{10465}Ama 3700 kilometreden daha ötede bir yerde
{10465}{10521}denizden yeni bir tehdit yükseliyor.
{10536}{10636}1 Nisan'da saat 12.30 civarında, Alaska kıyılarında
{10636}{10690}deniz altında meydana gelen bir deprem
{10690}{10741}büyük bir tsunamiye yol açıyor.
{10741}{10819}Birkaç dakika içinde ilk kara parçasına ulaşıyor.
{10819}{10866}Unimak'in Aleutian Adası kıyısına.
{10869}{10941}Depremin merkezinden 153 kilometre ötede.
{10951}{11020}Adanın iç kesiminde bir İskoç deniz feneri var.
{11020}{11080}Görevliler sarsıntıyı hissediyor ama
{11080}{11145}kendilerine doğru gelen şey hakkında fikirleri yok.
{11153}{11255}Tsunami adalarına çarptığı zaman yüksekliği 30 metreden fazla.
{11352}{11445}Tsunami geçtikten sonra İskoç deniz feneri yok oluyor.
{11445}{11494}İçindeki görevliler de.
{11556}{11646}Tsunami saatte 680 kilometre hızla güneye,
{11646}{11705}Hawaii'ye doğru ilerlemeye devam ediyor.
{11727}{11821}Ve tıpkı Alaska'daki gibi burada da kimse bir şeyden şüphelenmiyor.
{11858}{11941}Tsunaminin adalılar üstündeki ilk izlenimi yanıltıcı.
{11941}{12023}Bazı dalgalar sadece yarım ila 1 metre yüksekliğinde.
{12023}{12096}Tsunaminin korkunç gücünü gösterecek düzeyde değil.
{12235}{12313}Hilo Körfezi'ndeki Coconut Adası'na vardığında
{12313}{12376}tsunami devasa boyutlara ulaşıyor.
{12442}{12508}Dalgalar kolaylıkla 9 metre yüksekliğe
{12508}{12571}ulaşıyor ve adayı yıkayıp geçiyor.
{12702}{12777}Hilo Körfezi boyunca düzinelerce ev vardı.
{12777}{12861}Kapua Heuer'un ailesi körfezin yukarısında,
{12861}{12902}bir yamacın üstünde yaşıyordu.
{12902}{12964}Ailem o dev dalganın geldiğini gördüğünde
{12964}{13036}bu uçurumun dibine dek gelmeye cesaret etmişti.
{13040}{13117}Okyanus buradan yaklaşık 10 metre aşağıda.
{13117}{13163}Geri çekilmek zorunda kalmıştık
{13163}{13262}çünkü bir anda durduğumuz yer okyanus oluvermişti.
{13316}{13409}Hilo şehrinde, ilk dalga çarptığında şehir sakinleri paniğe kapılmıştı.
{13409}{13465}Canlarını kurtarmak için kaçışmışlardı.
{13465}{13542}Pek çoğu tsunamiden kaçmak için boşuna çabalamıştı.
{13542}{13611}Hilo'daki o korkunç gürültüyü işitmiştik.
{13611}{13690}Okyanus kıyısındaki binaların yıkıldığını anlamıştık.
{13690}{13745}Karmaşa gün boyu sürdü.
{13745}{13816}Tüm şehir sular altında kalmıştı.
{13816}{13880}İnsanlar yaralanmış ya da kaybolmuştu.
{13880}{13938}Okyanusta kurtulmaya çalışan insanlar
{13938}{14005}ve kıyıya yüzmeye çalışan köpekler gördük.
{14016}{14077}Gördük ama bu konuda hiçbir şey yapamazdık.
{14077}{14112}Suyun gücü öyle büyüktü ki,
{14112}{14168}bir şey yapmaya buna cesaret edemezdiniz.
{14168}{14205}Hiç şansınız yoktu.
{14205}{14274}Kendinizi çaresiz hissediyordunuz ve orada bir yerde
{14274}{14334}bir tanıdığınız olup olmadığını merak ediyordunuz.
{14365}{14424}Bir dalga bir iskelede mahzur kalmış
{14424}{14475}bir liman işçisini sürükleyip götürürken
{14475}{14534}bir fotoğrafçı dehşet içinde seyrediyordu.
{14534}{14613}Bir sonraki film karesinde, dalga geçip gittikten sonra,
{14613}{14659}liman işçisi görülmüyor.
{14665}{14737}Pek çok insan gibi dalgayla sürüklenip gitmişti.
{14788}{14881}Uyanmış ve elimi yüzümü yıkamak için aşağı inmiştim.
{14897}{15003}Larry Nakagava, tsunami Hilo'daki evini vurduğunda 14 yaşındaydı.
{15018}{15123}Yüzümü yıkayıp dişlerimi fırçaladığım sırada o tuhaf sesi duydum.
{15123}{15181}Kaldırım taşları yerlerinden fırlıyordu.
{15204}{15275}Kardeşim dışarı çıktı ve "Bir dalga geliyor.
{15275}{15375}Ağacın üstüne çıksak iyi olur," dedi ve beni ağaca çıkardı.
{15381}{15434}Sonra babam ağaca çıktı.
{15455}{15518}O ve babam aynı daldaydılar.
{15529}{15614}Dalın şeklinden dolayı babama sarılmak zorunda kalmıştı.
{15614}{15670}Ona gövdesinden sarılmıştı.
{15670}{15748}Ve sanırım dalga geldiğinde şunu hissetti.
{15748}{15839}Eğer babama tutunursa dalganın gücü onu itecekti.
{15846}{15881}Ve onunla birlikte babamı da içine çekecekti.
{15927}{16041}Bu yüzden babamı bıraktı. Ve dalgayla birlikte gitti.
{16096}{16166}Morglara gitmek tam bir dehşetti.
{16166}{16223}Birini buldukları zaman, kimlik tespiti
{16223}{16305}yapılacağı esnada, tüm cesetlerin üstü örtülüydü.
{16311}{16380}Ayak parmaklarına bir etiket yapıştırılırdı.
{16390}{16452}Ama üzerleri battaniye ile örtülürdü.
{16452}{16518}Ve tanıdığınız biri olup olmadığını görmek için
{16518}{16581}battaniyeyi çektiğiniz zaman, ölüm anlarında
{16581}{16641}yaşadıkları dehşet korkunç bir şeydi.
{16650}{16748}Çok korkmuşlardı. Gözler açık, dudaklar şaşkın bir halde.
{16748}{16812}Ve o korku yüzlerine yansımıştı.
{16812}{16869}O yüzlere bakmak hoş bir şey değildi.
{16970}{17033}Hilo'nun 40 kilometre kuzey batısı.
{17037}{17100}Laupahoehoe adındaki bu küçük yarımada,
{17100}{17169}tsunaminin olanca hiddetine maruz kalmıştı.
{17220}{17287}Öğrenciler Laupahoehoe okulunun bahçesine
{17287}{17367}yeni gelmişlerdi ve derslerin başlamasını bekliyorlardı.
{17409}{17511}Aralarında Bunji Fujimoto ve iki erkek kardeşi de vardı.
{17535}{17608}O gün, Bunji'nin hafızasında canlılığını koruyor.
{17663}{17733}Okyanusun içinden gelen sudan bir duvar görüyordum.
{17733}{17797}Bir fincana kahve doldurmaya benzetilebilir.
{17803}{17848}Kahveyi doldurmaya devam edersiniz
{17848}{17920}ve ağzına dek dolduğunda kahve etrafa saçılır.
{17924}{18006}Arka tarafta, duvarın üstünde de aynı şey olmuştu.
{18006}{18049}Duvar onu durduramadı.
{18049}{18112}Dalga, duvarı aştı ve etrafa saçıldı.
{18112}{18166}Başımızın belada olduğunu görebiliyorduk.
{18166}{18224}Kaçmamız lazımdı. Koşmaya başladık.
{18224}{18267}Su üstümüze gelmeye başladığında
{18267}{18325}sol tarafımdaki, okul binasının olduğu
{18325}{18381}daha yüksek kesime doğru koşmaya başladık.
{18381}{18431}Neyse ki bunu zamanında başardık.
{18431}{18482}Diğer çocuklardan bir grup bunu başaramadı.
{18482}{18558}Diğer öğrenciler. Bu kesimdeki pek çok öğrenci.
{18558}{18633}Kardeşim de aralarındaydı ve onu asla bulamadık.
{18633}{18694}Yaşasaydı nasıl biri olurdu diye hep merak ettik.
{18694}{18756}14 yaşındaydı ve daha hayatının baharındaydı.
{18756}{18801}Bu konuda hiçbir şey yapamıyorsunuz.
{18805}{18862}Sadece düşünmekten ve konuşmaktan başka,
{18862}{18911}elinizden hiçbir şey gelmiyor.
{19129}{19235}Bunji'nin kardeşi Laupahoehoe'da ölen 25 kişinin arasındaydı.
{19243}{19314}Ölenlerin pek çoğu öğrenci ve öğretmenlerdi.
{20318}{20420}Körfez bölgesinin sahil kısmı neredeyse tamamen yok olmuştu.
{20426}{20503}İşyerleri temellerinden sökülüp parçalanmıştı.
{20503}{20587}Pek çok yapı ahşaptandı ve tamamen çökmüştü.
{20617}{20720}Rayları ahşaptan yapılan demiryolu, suyun üstünde yüzüyordu.
{20732}{20806}Raylar çubuk kraker gibi bükülmüştü.
{20906}{20987}O gün sadece Hilo'da 159 insan öldü.
{20987}{21050}Zamanla, şehir yeniden inşa edildi.
{21110}{21223}Ama bu trajedi şehir için bir dönüm noktası olacaktı.
{21266}{21339}Tsunaminin gölgesinde yaşayanlar bir sonraki
{21339}{21417}katil dalga için daha iyi hazırlanmaya kararlıydılar.
{21461}{21581}Sadece 2 yıl sonra, 1948'de Birleşik Devletler hükümeti
{21581}{21658}Honolulu'da Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi'ni kurdu.
{21698}{21787}Günümüzde bu merkez günün 24 saati alarm halinde.
{21787}{21882}Pasifik'e kıyısı olan düzinelerce ülkenin çalışmalarını koordine ediyor.
{21882}{21976}Olabildiğince çabuk bir şekilde uyarı almaya çalışıyoruz.
{21985}{22062}Depremin nerede olduğunu ve şiddetini öğrenmek için
{22062}{22126}bilgi kaynaklarımıza ulaşmak zorundayız.
{22129}{22211}Ve sonra bu bilgiyi, bu uyarıyı Pasifik'teki
{22211}{22296}bu uyarı sistemine katılan çeşitli ülkelere gönderiyoruz.
{22296}{22386}Uydu teknolojisi, sismik sensörler ve dalga monitörlerinden
{22386}{22460}oluşan büyük bir ağla donanmış olan uyarı merkezi,
{22463}{22523}tüm büyük depremlerin izini sürebiliyor
{22523}{22598}ve bir tsunami olup olmadığına karar verebiliyor.
{22671}{22731}Bilim adamları su altında meydana gelen
{22731}{22789}bir depremin ya da volkanik bir püskürmenin
{22789}{22849}deniz tabanında büyük miktarda su kitlesinin
{22849}{22910}yer değiştirmesine yol açtığını biliyorlar.
{22934}{23035}Bu hareketlenme yüzeye ulaştığında seri dalgalar açığa çıkıyor.
{23050}{23141}Bu dalgaların hızı saatte 1000 kilometreye ulaşabiliyor.
{23159}{23211}Rüzgarın ya da gelgitin neden olduğu
{23211}{23259}normal bir dalgadan farklı olarak,
{23259}{23349}tsunaminin enerjisi okyanusun tabanı boyunca dağılıyor.
{23367}{23452}Derin suların yüzeyinde nadiren hareketlenmelere yol açıyor.
{23461}{23509}Ama tsunami bir kara parçasına
{23509}{23559}yaklaştığında deniz tabanı yükseliyor.
{23559}{23631}Enerji sıkışıyor ve dalgalar 30 metre
{23631}{23689}ya da daha yükseğe doğru itilebiliyor.
{23807}{23882}Her zaman bizim vereceğimiz karara göre
{23882}{23962}birkaç bin insan ölebilir ya da yaşayabilir.
{23962}{24097}Örneğin burada, Hawaii adalarında her birkaç yılda bir...
{24136}{24183}İşte bu ilginç.
{24272}{24334}Bir depremle karşı karşıyayız.
{24455}{24513}Görünüşe bakılırsa Alaska'nın merkezinde
{24513}{24572}meydana gelen küçük çaplı bir deprem.
{24586}{24671}Merkez her hafta 2 ya da 3 deprem tespit ediyor.
{24671}{24747}Pek çoğu bunun gibi bir tsunami tehlikesi içermiyor.
{24757}{24864}Ama tsunami alarmı verildiğinde bile bunu herkes ciddiye almıyor.
{24871}{24942}Bir tsunamiden diğer tsunamiye geçtiğinizde
{24942}{25005}insanlar bunların ne olduğunu bile bilmiyor.
{25012}{25070}Bu yüzden bunun bir tehdit olduğunu
{25070}{25121}düşünmelerini sağlamak zor oluyor.
{25121}{25219}Öncelikle, onları böyle bir şey olduğuna; ikinci olarak da
{25219}{25298}bir yıkımın oluşabileceğine inandırmanız gerekiyor.
{25308}{25394}Tsunamilerle ilgili trajik bir geçmişi olan Hawaii'de bile
{25394}{25464}insanlar geçmişten ders almayı unutabiliyor.
{25546}{25652}1960'ta, uyarı merkezinin kurulmasından 12 yıl sonra,
{25652}{25725}Şili açıklarında meydana gelen şiddetli bir deprem
{25725}{25784}Pasifik'i bir uçtan diğer uca hareketlendiren
{25784}{25828}bir tsunamiye yol açıyor.
{25834}{25912}Hawaii de tsunaminin güzergahı üstünde bulunuyor.
{26021}{26091}22 Mayıs akşamının erken saatlerinde,
{26091}{26151}uyarı merkezi kendi yorumunu bildiriyor.
{26172}{26247}Gece yarısı bir tsunami Hilo'yu vuracak.
{26330}{26382}Ama vakit gece yarısını geçiyor
{26382}{26449}ve sadece küçük dalgalar kıyıyı dövüyor.
{26449}{26496}Pek çoğu alarmı umursamıyor
{26496}{26568}ve kıyıdaki şehir merkezine geri dönüyor.
{26764}{26834}Birkaç kişi, gelen dalgaları izlemek için
{26834}{26899}Suisan balık pazarında bile toplanıyor.
{27093}{27193}12 metre boyundaki sudan bir duvar bir bomba gibi patlıyor.
{27341}{27412}Hilo bir kez daha dizleri üstüne çöküyor.
{27426}{27497}30 milyon dolarlık hasar ve 61 ölü.
{27505}{27600}Bu dalga, Hilo'yu sonsuza dek değiştirecek.
{27673}{27744}Günümüzde Hilo'nun merkezine baktığınızda
{27744}{27819}kıyı boyunca uzanan bir otoban görüyorsunuz.
{27819}{27901}Tsunamiden önce burası demiryolu olarak kullanılırdı.
{27901}{27967}Büyük ve yemyeşil çimli parklar görüyorsunuz.
{27967}{28014}Futbol sahaları ve insanların
{28014}{28075}piknik yapıp top oynayabildikleri alanlar.
{28092}{28198}Tüm buralar bir zamanlar evler ve iş yerleriyle doluydu.
{28202}{28272}Tsunamiden önce burada çok yoğun bir nüfus vardı.
{28566}{28634}Bugün oraya giderseniz, eski yolları,
{28634}{28706}hiçbir yere ulaşmayan yan yolları görebilirsiniz.
{28727}{28798}Bu bölgeyi gördüklerinde, tüm bu parklarla
{28798}{28846}Hilo'da ne kadar harika bir yeşil alan
{28846}{28901}planlaması yaptığımızı düşünüyorlar.
{28901}{28966}Bu planlamayı yapan doğa ananın kendisi
{28966}{29018}ve bunun Hilo şehrine maliyeti büyük oldu.
{29018}{29073}Hem maddi kayıp hem de can kaybı olarak.
{29073}{29126}Tsunamiler nadir görülen şeyler.
{29126}{29211}Son 30 yılda Pasifik'te yıkıcı bir tsunamiye rastlanmadı.
{29213}{29271}Ama geçen yüzyılda meydana gelen tsunamilerin
{29271}{29347}sayısına bakarsanız, ortalama her 7 yılda bir,
{29347}{29403}yıkıcı bir tsunaminin oluştuğunu görürsünüz.
{29411}{29515}Yani pek çok açıdan bir sonraki tsunaminin
{29515}{29578}bir hayli geç kaldığını söyleyebilirsiniz.
{29594}{29654}Walter Dudley bir sonraki tsunami için
{29654}{29707}endişelenen tek bilim adamı değil.
{29718}{29783}Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nin
{29783}{29872}Seattle'daki ofisinde Doktor Eddie Bernard halkı tsunaminin
{29872}{29956}tehlikelerine karşı uyarmak için yoğun çaba sarf ediyor.
{29968}{30026}Kuşkusuz bunlar katil dalgalar.
{30031}{30087}Birleşik Devletler'in İkinci Dünya Savaşı'ndan
{30087}{30154}bu yana olan tarihine bakarsanız, ülkemizde
{30154}{30215}tsunamiden ölen insan sayısının depremlerde
{30215}{30264}ölenlerden fazla olduğunu görürsünüz.
{30286}{30353}Tsunamiler bu kadar geniş çaplı etkisi olan
{30353}{30402}birkaç doğal afetten bir tanesidir.
{30407}{30481}Bir deprem birkaç yüz kilometrelik bir alanı etkilese de
{30481}{30554}bu birkaç yüz kilometrelik alanın dışında hiçbir şeyi etkilemez.
{30554}{30617}Ama buna Pasifik kıyı şeridini dahil ederseniz,
{30617}{30693}160 bin kilometrelik bir kıyı şeridini dahil etmiş olursunuz.
{30693}{30750}Yani uygun bir yerde meydana gelecek bir deprem
{30750}{30812}binlerce kilometre ötedeki bir kıyı şeridini etkileyebilir.
{30842}{30920}Öte yandan Japonya'da, en büyük tsunami tehdidinin
{30920}{30971}kaynağı binlerce kilometre ötedeki bir
{30971}{31039}depremden değil, çok daha yakından geliyor.
{31071}{31146}Bu adalardaki halk, sismik açıdan yeryüzünün
{31146}{31206}en aktif bölgelerinden birinde yaşıyor.
{31227}{31294}Japonlar denizin cömertliğinin çoğu zaman
{31294}{31345}gazabıyla eşdeğer olduğunu biliyorlar.
{31409}{31491}1896'da, kıyıda meydana gelen bir deprem,
{31491}{31551}Senriko kıyısındaki köyleri yok eden
{31551}{31606}30 metre yüksekliğinde dalgalara yol açtı.
{31711}{31813}Ertesi sabah, kıyıya dönen yerel balıkçılar sersemlemişlerdi.
{31831}{31911}Denizde, birkaç kilometre açıktayken teknelerinin
{31911}{31981}altından geçip giden tsunamiyi fark etmemişlerdi bile.
{31984}{32034}Şimdi ise evlerinin yıkıldığını,
{32034}{32088}ailelerinin yok olduğunu görmüşlerdi.
{32115}{32183}22 binden fazla insan boğulmuştu.
{32419}{32502}40 yıl sonra, bir tsunami daha oldu.
{32563}{32650}Sudan duvar kıyıdaki 1500 tekneyi sürükleyip götürdü,
{32650}{32706}içlerindeki insanların pek çoğu boğuldu.
{32706}{32752}Devlet yardımı çabuk ulaştı ama
{32752}{32808}güneşin doğduğu bu ülkede bu bölgeyi yeniden
{32808}{32860}inşa etmek için uzun zaman gerekecek.
{33037}{33105}Japonlar tsunamilere yabancı değil.
{33266}{33340}Katil dalgalar, korkutucu bir düzenle
{33340}{33398}Japon kıyılarını ziyaret ediyor.
{33506}{33583}Ama Japonlar bile sürprizle karşılaşabiliyor.
{33646}{33732}1993'te, Okushiri Adası'nın açıklarında
{33732}{33792}meydana gelen bir deprem 10 dakikadan
{33792}{33874}kısa sürede sahile ulaşan tsunami dalgaları üretti.
{33935}{33998}Gecenin bir yarısında pek çok insan,
{33998}{34054}evini terk edecek zaman bulamadı.
{34081}{34121}Şanslı olanlardan biri
{34121}{34191}televizyon kameramanı Hiroshi Nakamura idi.
{34191}{34254}Kendi kaçışını kameraya kaydetmişti.
{34346}{34426}Otelimizden tepelere dek uzanan düz bir yol vardı.
{34499}{34556}Aracımızı tepelere doğru sürerken
{34556}{34612}iki yolun kesiştiği yere vardık...
{34690}{34737}Genelde sola dönerdik...
{34819}{34893}Ama sürücü beyaz dalgalara benzer bir şey gördü.
{34900}{34957}Onun solunda, ilerideydi.
{35192}{35282}Tepelerden gördüğüm felaket tıpkı bir savaş filmi gibiydi.
{35389}{35469}Bu yıkım bende derin bir iz bıraktı.
{35553}{35637}Tüm kasabanın yok olduğu gerçeği, unutamadığım bir şey.
{35834}{35920}O gece Okushiri'de yaklaşık 200 kişi öldü.
{35986}{36064}Adanın güney ucunda yüzlerce evden geriye
{36064}{36115}sadece moloz yığınları kalmıştı.
{36176}{36242}Doktor Eddie Bernard iki gün sonra
{36242}{36331}özel bir tsunami görev gücüyle Okushiri'ye geldi.
{36351}{36427}Duygusal tepkim, atom bombasının atıldığı
{36427}{36476}sıfır noktasında olmak gibiydi.
{36500}{36551}Bu yıkıma inanamıyordunuz.
{36565}{36645}Bu dalgaların gücü benim beklediğimden çok daha büyüktü.
{36658}{36742}25 yıldır bu fenomen üstünde çalışmama rağmen
{36742}{36790}yıkıcı bir tsunaminin gücünü
{36790}{36853}ve neler yapabildiğini hiç görmemiştim.
{36869}{36952}Enkaz haline gelmiş bazı yapılara bakıyorsunuz
{36952}{37042}ve her şeyin nasıl tamamen yok olabildiğini görüyorsunuz.
{37059}{37139}Sonra burada çalışan insanları takdir etmeye başlıyorsunuz.
{37171}{37225}O zamanlar benim kızımdan daha büyük olmayan
{37225}{37277}genç bir kızın fotoğrafına bakmıştım.
{37290}{37381}Ve bu da bu felakette ölenlerin pek çoğunun çocuklar
{37381}{37468}ya da yaşlılar olduğu gerçeğini görmemi sağlamıştı.
{37494}{37597}Görebildiğimiz şey insanların hayatlarından geriye kalanlardı.
{37623}{37738}O zaman bu 500 evin yüzlerce ailenin
{37738}{37797}hayatını yok ettiğini fark ediyorsunuz.
{37806}{37865}Ve elbette ölüm bu sürecin bir parçasıydı.
{37873}{37989}Bu yüzden gerçekte baktığımız şeye saygılı olmamız gerekiyordu.
{37996}{38061}Gerçi bilimsel açıdan önemli bir çalışmaydı
{38061}{38151}ama ölüp giden bu insanlara saygısızlık etmek istememiştik.
{38153}{38213}Araştırmacı bir bilim adamı olarak tsunamileri
{38213}{38271}araştırmanın asıl nedeninin birkaç hayatı
{38271}{38337}kurtarmak olduğunu fark etmek beni motive etmişti.
{38428}{38532}Bugün Okushiri bu trajedinin yaralarını yavaş yavaş sarıyor.
{38666}{38732}İnsanlar evlerini yeniden inşa ediyor,
{38732}{38781}hayatlarını düzene koyuyorlar.
{38788}{38868}Ama burada arazi çok kısıtlı olduğundan, yeni evler
{38868}{38942}eskilerin bulunduğu yerlere inşa edilmek zorunda.
{38964}{39050}Bu da onları bir sonraki tsunami için korumasız bırakıyor.
{39050}{39102}Öte yandan boş kalan bir yer var
{39102}{39169}ve buraya muhtemelen yeniden ev yapılmayacak.
{39172}{39229}Adanın yıkıma uğrayan güneydeki ucu,
{39229}{39274}boş bir bölge olarak kalacak.
{39274}{39350}Denizin aldığı şeyi hatırlatan bir bölge olarak.
{39510}{39599}360 kilometre güneyde bir başka şehir uzun süredir
{39599}{39660}tsunamilerin yıkımına maruz kalıyor.
{39700}{39818}Geçen yüzyılda, Taro şehri 3 bin sakininin yok olduğunu gördü.
{39859}{39937}Bu şehrin insanları bu trajediyle yüzleşmeyi,
{39937}{40006}sürekli bir tehditle yaşamayı öğrendiler.
{40089}{40176}Son büyük dalga burayı 1933'te vurdu.
{40242}{40309}Taro'yu harabeye çevirdi ve nüfusun
{40309}{40372}yaklaşık dörtte birini yok etti.
{40399}{40487}1 yıl sonra, kurtulanlar savaşmak için dönmüştü.
{40734}{40788}Bir sonraki yükselişinde denizi
{40788}{40844}kontrol etmek için bir duvar ördüler.
{40986}{41054}Bugün bu duvar şehre hakim konumda.
{41066}{41164}Güçlendirilmiş betonla yapılan duvar 9 metre yüksekliğinde.
{41170}{41241}Bazı yerlerde kalınlığı 24 metreyi buluyor.
{41376}{41448}Taro halkı duvara artık aşina olmuş,
{41448}{41533}"onu manzaranın güven veren bir parçası olarak görüyor.
{41652}{41726}Yazları deniz duvarı ısınıyor ve uyuyamıyorum.
{41729}{41792}Çünkü ısıyı etrafına yansıtıyor.
{41792}{41885}Ve o zamanlar keşke deniz duvarı olmasaydı diyorum.
{41892}{41972}Ama bu duvarın olmasının nedenini hiç unutmuyorum.
{42049}{42151}Eğer duvar olmasaydı, burada yaşayamazdım.
{42211}{42273}Taro aynı zamanda kendi tsunami
{42273}{42326}uyarı merkezi tarafından da korunuyor.
{42426}{42528}Her zamanki uydu teknolojisinin yanı sıra, video kameralar,
{42528}{42628}günün 24 saati limanı gözleyen eğitim görmüş teknisyenler var.
{42634}{42742}Deniz seviyesindeki değişimi gözlüyorlar ve kaçınılmazı bekliyorlar.
{43023}{43092}Alarmlar çaldığında Taro hazır sayılır.
{43222}{43331}Kapı görevlilerinden oluşan bir ekip düzenli tatbikat yapıyor.
{43331}{43413}Duvarın denize bakan altı kapısını kapatıyorlar.
{43681}{43760}Bu devasa büyüklükteki çelik kapıların her biri
{43760}{43840}dört dakikadan daha az sürede kapatılmak zorunda.
{43856}{43942}Bugüne dek büyük bir tsunamiye karşı hiç test edilmemişler.
{44059}{44113}Deniz duvarının Taro halkının
{44113}{44175}belli ölçüde rahatlamasını sağladığı kesin.
{44175}{44221}Ama yeterli olmayabilir.
{44246}{44340}9 metre yüksekliğindeki duvar pek çok dalgayı durdurabilir.
{44350}{44437}Ama 1896'daki dev tsunami gibi olanlar
{44437}{44503}27 metre yüksekliğinde dalgalara sahip.
{44509}{44613}Bir sonraki tsunaminin ne kadar büyük olacağını bilmek imkansız.
{44815}{44920}Dalgaların yağmaladığı Okushiri Adası da kendi duvarını inşa ediyor.
{45122}{45208}Tamamlandığında adanın dörtte birini sarmalayacak.
{45214}{45316}En azından bir sonraki tsunamiye karşı kısmi koruma sağlayacak.
{45406}{45519}Ama Okushiri halkı tamamen bu güçlendirilmiş betona güvenmiyor.
{45602}{45673}Her haziranda yaptıkları anma töreninde
{45673}{45719}ölülere saygılarını sunuyorlar.
{45719}{45781}Bunlara tsunami kurbanları da dahil.
{45788}{45860}Onların anısını taşlarda kutsallaştırıyorlar.
{46330}{46410}Karanlık çökerken yakılan ateş o dalgalarda
{46412}{46485}kaybolanlara evlerinin yolunu gösteriyor.
{46758}{46846}Kağıt fenerler o kurbanların ruhlarını simgeliyor.
{46850}{46910}Bir kez daha denize bırakılıyorlar.
{47384}{47495}Bu bir anma töreni ve belki de bir kurtuluş duası.
{48015}{48103}Tsunami tehdidi bizim sandığımız kadar uzakta değil.
{48121}{48208}Dünyanın bir ucundaki Japonya'nın balıkçı köylerinden,
{48208}{48300}Birleşik Devletler'in kuzeybatı sahil şeridine dek her yerde.
{48300}{48354}Kaliforniya'daki Crescent şehri,
{48354}{48435}Taro ve Okushiri ile aynı trajik mirası paylaşıyor.
{48491}{48556}Buradaki insanlar ölümcül dalga ile
{48556}{48621}kendi yüzleşmelerini hâlâ anımsayabiliyor.
{48681}{48803}27 Mart 1964... Güzel bir cuma.
{48810}{48869}Alaska'nın açıklarında şiddetli bir deprem
{48869}{48947}meydana geliyor ve dev bir tsunami oluşuyor.
{48960}{49040}Kuzey Amerika'nın Pasifik kıyısı, Vancouver'dan
{49040}{49114}San Diego'ya dek tsunaminin yolu üstünde.
{49140}{49211}O gece saat 11 'de Crescent şehri
{49211}{49295}sivil savunma şefi Bill Parker, acil bir haber alıyor.
{49313}{49422}Tsunami ile ilk tanışmam ofisimizdeki bir teleks sayesinde olmuştu.
{49431}{49481}Olası bir tsunamiden söz ediliyordu
{49481}{49552}ve bize Zulu zaman dilimiyle yaklaşık
{49552}{49596}varış zamanı bildiriliyordu.
{49600}{49656}Bırakın tsunamiyi nasıl yazacağımızı
{49656}{49705}onun ne olduğunu bile bilmiyorduk.
{49708}{49768}Zulu zaman dilimini kendi zaman dilimimize
{49768}{49823}nasıl dönüştüreceğimizi de bilmiyorduk.
{49823}{49894}Bu tehdidin ne olduğu ve ne yapmamız gerektiği
{49894}{49958}konusunda gerçekten çaresiz durumdaydık.
{49961}{50015}27 Mart'ta bir teleks aldık,
{50015}{50068}bize tsunaminin Crescent şehrini
{50068}{50128}vurma olasılığının yüksek olduğu söyleniyordu.
{50128}{50180}Ve gerçekten çok korkmuştuk.
{50221}{50286}Ama Crescent şehrindeki herkes korkmamıştı.
{50286}{50351}Pek çokları bu farklı olayı merak etmiş,
{50351}{50438}dalgaların gelişini seyretmek için sahip şeridine gitmişti.
{50446}{50512}Aralarında Ray Magnuson da vardı.
{50518}{50572}Arabayı limanın girişine park etmiştim
{50572}{50617}ve karımla orada buluşmuştum.
{50617}{50680}Sonra yolun aşağısına doğru yürümeye başladık.
{50691}{50750}Yolun sonuna vardığımda bir gümbürtü duydum.
{50750}{50853}Bazıları "Bakın, mendireklerin üstünden geliyor" diyordu.
{50853}{50935}O sırada bunun mendireği aşan bir dalga olduğunu düşünmüştüm.
{50935}{50999}Deniz seviyesinden pek uzak olmadığım için
{50999}{51049}bunu işitmek hoş bir şey değildi.
{51049}{51079}Bekledim ve seyrettim.
{51079}{51134}Seyrettim ve kısa zamanda sular yolu aştı.
{51134}{51182}Suyun geldiğini görebiliyordunuz.
{51182}{51254}Yolun sağ tarafında aşağı doğru bakan bir kafe vardı.
{51254}{51311}Ve o kafe yolun karşı tarafına kaymıştı.
{51311}{51377}O an "buradan gitsem iyi olacak" diye düşündüm.
{51377}{51416}Geri döndüm ve yürümeye başladım.
{51416}{51452}Su benim peşimden geliyordu.
{51452}{51525}Hâlâ arkamdaydı ve arabamın yanına dönmüştüm.
{51525}{51571}Su bana doğru gelmeye devam ediyordu
{51571}{51642}ve tahmin edeceğiniz gibi Volkswagen'ler yüzüyordu.
{51642}{51698}Bizimki kesinlikle yüzmeye başlamıştı.
{51698}{51756}Şehirdeki patlamaları duyabiliyordunuz.
{51756}{51825}Sonra, her yer yıkılmaya başlayınca dev bir kereste
{51825}{51893}arabamızın önünde durdu ve bir dalgakıran oluşturdu.
{51893}{51939}Ve arabamız oraya doğru sürüklendi.
{51939}{51981}Su geldi ve biz sürüklendik.
{52113}{52179}Hasarın büyüklüğü konusunda bir fikrimiz yoktu.
{52179}{52224}Hepimiz şaşkına dönmüştük.
{52232}{52317}Etrafımıza baktığımızda, olanlara inanamamıştık.
{52330}{52435}Kaliforniya eyaletinin acil durum servisleri şefine bir rapor sundum.
{52444}{52495}O da valiye bir rapor sunuyordu.
{52502}{52564}Ona "Crescent şehri yok oldu" dedim.
{52899}{52972}Toplam bedel: 11 kişi ölmüştü
{52980}{53050}ve 7 milyon dolardan fazla hasar vardı.
{53138}{53234}Artık hepimiz biliyorduk. Tsunami her yerde olabilirdi.
{53240}{53326}Sadece uzaklarda değil, evimizin yanı başında da.
{53496}{53607}30 yıl sonra, Crescent sakinleri artık daha hazırlıklılar.
{53642}{53733}Ama Japonlardan farklı olarak onların bir deniz duvarı yok.
{53737}{53787}Bilgisayarlı uyarı sistemleri yok.
{53787}{53845}Şehri gözetleyen video kameraları yok.
{53854}{53909}Tsunami yarın burayı yine vurursa,
{53909}{53970}bu şehir bir kez daha enkaza dönebilir.
{54063}{54140}Crescent şehri felaketi tek bir olay mıydı?
{54140}{54247}Yoksa bir başka tsunami kuzeybatı Pasifik'i yeniden vurabilir mi?
{54259}{54333}Dev dalgalar, kıyı şeridi boyunca yaşayan Amerikan
{54333}{54424}yerlilerinin sözlü hikayelerinin bir parçası olmuş.
{54453}{54528}Tolova halkı böyle bir olaydan söz ediyor.
{54573}{54629}Büyükanne iki çocuğa olabildiğince
{54629}{54693}çabuk şekilde uzaklaşmalarını söyledi.
{54697}{54774}İki çocuk olabildiğince hızlı şekilde koştular.
{54848}{54906}Limanın tam tersi yönde.
{55092}{55163}Yolun yarısında arkalarına baktılar.
{55177}{55238}Suyun geldiğini görebiliyorlardı.
{55242}{55317}İnsanların ağlayışlarını duyabiliyorlardı.
{55317}{55359}Çığlıkların giderek yükseldiğini
{55359}{55409}ve sonra solup gittiğini işitebiliyorlardı.
{55471}{55520}Dağın tepesine vardıkları zaman,
{55525}{55613}çocuk bir ateş yaktı ve ateşin etrafına oturdular.
{55689}{55758}Güneş doğduğu zaman her şey gitmişti.
{55856}{55917}Evlerinin bulunduğu yere geri döndüler.
{55936}{55981}Orada hiçbir şey yoktu.
{55999}{56060}Sular her şeyi alıp götürmüştü.
{56203}{56252}Bu sadece bir efsane.
{56252}{56318}Ama korkutucu bir gerçeğe dayalı olabilir.
{56334}{56421}Kıyıdan hemen ötede ve birkaç bin metre derinlikte
{56421}{56479}"Cascadia Bindirme Zonu" yer alıyor.
{56479}{56556}Yeryüzünün kabuğunda 1500 kilometre uzunluğundaki
{56556}{56628}bu çatlak, şiddetli depremlere yol açabiliyor.
{56630}{56683}Burada meydana gelen bir tsunami
{56683}{56761}20 dakikadan daha kısa sürede kıyıya ulaşabilir.
{56873}{56947}Güney Washington'da Copalis Nehri'nin ağzına yakın
{56947}{57059}bir yerde, jeolog Brian Atwater böyle bir olayın kanıtını arıyor.
{57088}{57170}Eski hikayelerden bazılarıyla uyuşabilecek bir kanıt.
{57221}{57279}Bir felaketin ilk işareti,
{57306}{57376}"hayalet orman" denilen kasvetli bir koruluk.
{57401}{57488}Bu ağaçlar 300 yıl önce, bir deprem nehir yatağının
{57488}{57559}batmasına yol açtığında yeşermeye başlamış.
{57586}{57627}Yüksekte kalan kesimler
{57627}{57715}tuzlu bataklığa dönüşmüş, ağaçları zehirliyor.
{57748}{57849}Aynı depremin burada bir tsunamiye yol açtığı kesin gibi.
{57992}{58091}Atwater nehir yatağında daha çok ipucu bulduğuna inanıyor.
{58095}{58185}Toprağın içine gömülü olan izler bu bölgenin gerçekten,
{58185}{58281}bir tsunaminin yol açtığı sel baskınına maruz kaldığını gösteriyor.
{58281}{58340}Burada büyük bir parça yanmış odun var.
{58369}{58415}Sanırım bir kamp ateşi.
{58521}{58575}Burada ateş için açılan bir çukur bulabiliriz.
{58575}{58617}Burada 3 katman var.
{58621}{58690}Zamanda 300 yıl geriye ya da biraz daha ötesine
{58690}{58775}dek gidiyoruz, bu sitenin orman olduğu zamana.
{58793}{58886}Ladin ağaçları, batının kızıl sediriyle dolu bir ormandı.
{58886}{58929}Ve burada bunun gibi taşları kullanarak
{58929}{58979}yemeğini pişiren yerli halk vardı.
{58979}{59059}Kahverengi katman bir kampı ve orman tabanını gösteriyor.
{59059}{59120}Gri katman 300 yıl önce meydana gelen bir depremin
{59120}{59173}neden olduğu tsunamiyi gösteriyor.
{59173}{59229}Tsunami geliyor, kamp alanını kumla kaplıyor.
{59229}{59282}Sonra tsunaminin bıraktığı kalıntının üstünde
{59282}{59318}bir çamur tabakası oluşuyor.
{59318}{59382}Çünkü deprem sırasında toprak dibe çöküyor.
{59439}{59522}Ama Washington sahilini vuran tek büyük dalga bu değildi.
{59539}{59621}Atwater ve diğer bilim adamları uzak geçmişteki
{59621}{59706}depremler ve tsunami ile ilgili daha fazla delil buldular.
{59718}{59779}Bundan yaklaşık bin yıl önce Puget Sound'da
{59779}{59818}bir deprem meydana gelmişti.
{59818}{59876}Muhtemelen Kobe depremi kadar büyüktü.
{59876}{59950}Seattle'ın altına dek uzanan bir fay hattının üzerinde.
{59961}{60027}Deprem sırasında, toprak 6 metre yükseldi,
{60027}{60107}Puget Sound'un zemini de muhtemelen yukarı doğru kaydı.
{60107}{60145}Zemin yukarı doğru kayarsa
{60145}{60218}Puget Sound'un yüzeyi şuraya kadar yükselir.
{60225}{60267}Geçici bir süre için, olmak istediğinden
{60267}{60306}6 metre daha yukarı çıkar.
{60306}{60382}Yerçekimi kontrolü ele alır ve büyük bir dalganız olur.
{60382}{60455}Bundan bin yıl önce Puget Sound'da olan şey de buydu.
{60496}{60537}Bu yeniden olabilir.
{60552}{60620}Bilim adamları önümüzdeki 50 yıl içinde
{60622}{60696}büyük bir tsunaminin Pasifik'in kuzey batısını vurma
{60696}{60763}olasılığının% 10 olduğuna inanıyorlar.
{60763}{60831}Burada, Washington'da insanların resmi yetkililerden,
{60831}{60896}bu tür bir olay karşısında ne yapmaları gerektiğine dair
{60896}{60952}yeterli bilgiyi edinemedikleri pek çok yer var.
{60952}{61002}Henüz Oregon'da gördüğümüz gibi,
{61002}{61048}kişileri yönlendirmeye yardımcı olacak
{61048}{61102}tsunami uyarı tabelaları koymuş değiller.
{61104}{61151}Sadece her gün oradan geçerken
{61151}{61201}aklınızın bir köşesinde kalması için.
{61201}{61247}Kuzey Karolayna'nın dış kesimlerinde
{61247}{61314}"kasırga tahliye güzergahı" tabelasını görürsünüz.
{61314}{61397}Bu tür tabelaların bu sahil şeridine de yerleştirilmesi gerekir.
{61397}{61448}Böylece bir tsunami meydana geldiğinde
{61448}{61496}insanlar "Evet, şu tabelayı hatırladım.
{61496}{61569}Yolun yukarına doğru gidin yazıyordu," diye düşüneceklerdir.
{61569}{61609}Tabela yüksek bir yere konabilir.
{61609}{61653}Yoldan yeterince uzak bir yere.
{61653}{61731}Tsunaminin etkilerine karşı hayatta kalabileceğiniz bir yere.
{61743}{61819}Brian Atwater insanları korkutmaya çalışmıyor.
{61819}{61892}Sadece halkı bilinçlendirmeyi umut ediyor.
{61925}{61998}Ve verdiği mesaj nihayet yerini buluyor.
{62008}{62093}Devlet yetkilileri bir sonraki tsunami karşısında
{62093}{62152}insanların hayatını kurtarmak için
{62152}{62214}yeni stratejiler geliştirmeye başladılar.
{62214}{62306}Oregon eyaleti son zamanlarda kıyı şeridine bir çizgi çekti.
{62306}{62378}Sahil boyunca 460 kilometrelik bir kısım
{62378}{62423}sel bölgesi olarak belirlendi.
{62423}{62495}Riskli olmasından dolayı özel izin olmadıkça
{62495}{62572}kıyıya yakın yerlere yeni okul ya da hastane yapılamıyor.
{62613}{62705}Bu bölgede yer alan kasabalardan biri Cannon Beach.
{62727}{62804}Nüfusu yaz aylarında 20 bine dek çıkan
{62804}{62862}oldukça küçük bir kasaba.
{62918}{63021}Cannon Beach tsunami için diğer kasabalardan daha hazırlıklı.
{63021}{63085}Uyarı sistemlerini düzenli olarak test ediyorlar.
{63085}{63150}Test. Test. Test.
{63162}{63249}Ama kasaba sakinlerini ya da turistleri korkutmak istemiyorlar.
{63249}{63363}Bu yüzden siren sesinin yerini biraz daha dost canlısı bir ses almış.
{63632}{63708}Cannon Beach halkı esprili yanlarını koruyor.
{63715}{63780}Ama tsunamiyi ciddiye alıyorlar.
{63835}{63894}Kaybedecekleri çok şey olduğunu biliyorlar.
{63894}{63970}Özellikle burada, Cannon Beach İlkokulu'nda.
{63970}{64040}Okyanustan sadece 120 metre ötede.
{64088}{64156}Sözcüğün başına - re takısını ekleyeceğiz.
{64160}{64268}Peki, ilk sözcüğe -re takısını eklerseniz yeni sözcüğümüz ne olur?
{64281}{64298}Brian B.
{64298}{64356}- Yeniden kazanmak mı? - Yeniden kazanmak doğru.
{64356}{64398}Peki, bu sözcüğü nasıl hecelersiniz, Nathan?
{64398}{64467}- Y-E-N-İ-D-E-N. - Doğru.
{64577}{64654}Bu çocuklar tsunami tehdidinin bilincindeler.
{64654}{64724}Ve alarm çaldığında ne yapacaklarını biliyorlar.
{64744}{64798}Sakin bir şekilde çıkın çocuklar.
{65115}{65211}En yüksek noktaya çıkmak için sadece birkaç dakikaları var.
{65331}{65374}15 dakika sonra orada olacağız.
{65642}{65724}Bu sefer 13 dakika 30 saniyede çıktınız çocuklar.
{65736}{65807}- Çok iyi bir iş başardınız. - Evet.
{65807}{65832}Harika.
{65866}{65899}Çok iyi.
{65899}{65949}Yol boyunca hızlı hareket ettiniz.
{65949}{66012}Birbirine cesaret veren çocuklar gördüm.
{66015}{66114}Sizler sadece kendinize değil arkadaşınıza da odaklandınız.
{66119}{66209}Ama aynı zamanda yol boyunca diğerlerine de cesaret verdiniz.
{66209}{66259}Bunu gerçekten takdir ediyorum.
{66259}{66356}Harika bir iş. Kendinizi bir kez daha alkışlayın.
{66356}{66426}- Evet! - Pekala. Harika!
{66570}{66648}Okulun yerini değiştirmek için planlar üstünde çalışılıyor
{66648}{66729}ama o zamana dek bu tahliye tatbikatları sürecek.
{66732}{66796}Bir faciayı önlemenin tek yolu bu.
{66853}{66941}Son tsunami Cannon Beach'i 30 yıl önce vurmuş.
{66961}{67025}Ve okulun bahçesinde bu tsunaminin
{67025}{67082}gücünün ürpertici kanıtı var.
{67100}{67172}Çelik salıncak, dalgaların köklerinden söküp
{67172}{67238}fırlattığı ağaçların neden olduğu izlerle dolu.
{67238}{67346}Neyse ki o tsunami gece, okulun bahçesi tamamen boşken vurmuş.
{67407}{67466}Bir sonraki, her an olabilir.
{67490}{67566}Cannon Beach tsunami tehlikesini çok iyi biliyor.
{67575}{67645}Ama Pasifik sahil şeridinde bu riskle
{67645}{67704}karşı karşıya olan başka kasabalar da var
{67704}{67771}ve onların pek çoğu tek kelimeyle hazırlıksız.
{67781}{67823}Washington eyaleti içinde,
{67823}{67872}Long Beach denen bir tatil beldesi var.
{67883}{67950}Düşük irtifalı kumdan bir bariyer.
{67950}{67998}Ve yaz aylarında, bazen orada
{67998}{68081}tatil aktiviteleri için 40-50 bin kişi oluyor.
{68086}{68183}Böyle bir zamandaki tsunami, olası en kötü senaryo olur.
{68200}{68244}Çünkü bir tek çıkış yolu var.
{68244}{68310}Bu da tüyler ürpertici bir manzara demek.
{68321}{68394}Muhtemelen insanlar orayı zamanında tahliye edemeyecek.
{68398}{68483}Ve güçlendirilmemiş betondan yapılmamış her şey yok olacak.
{68483}{68554}Suyun içindeki keresteler daha tehlikeli olacak
{68554}{68608}çünkü dalganın bir parçası haline gelecek.
{68617}{68669}Otomobiller yüzen objelere dönüşecek
{68669}{68713}ve her yere sürüklenecekler.
{68715}{68786}Yani dalga iç kesimlere dek uzanıp geri çekilirken,
{68786}{68838}muhtemelen her yeri düzleştirecek ve geride
{68838}{68931}15-20 santim kalınlığında bir kum tabakası bırakacak.
{68931}{68989}Her şey sona erdiğinde, üstünde artık insan
{68989}{69045}ya da herhangi bir yapının bulunmadığı güzel,
{69045}{69085}pürüzsüz bir kumsala dönüşecek.
{69132}{69232}Uyarı sistemleri ve tahliye prosedürleri Hawaii'de iyi planlanmış.
{69243}{69349}Ama sadece insanlar onlara güvenirse etkili olabilirler.
{69357}{69394}Bölgeyi boşaltın!
{69409}{69493}Bu bir sivil savunma tsunami alarmı tatbikatıdır.
{69503}{69561}Şu an için bir sonraki duyuruya kadar
{69563}{69628}odanızda kalmanız tavsiye edilir.
{69659}{69738}Waikiki'den çıkış yolları şimdi kapanmıştır.
{69744}{69856}1994'te, burada bir tsunami uyarısı yapıldı ve adaların
{69856}{69921}kıyı şeritleri boyunca sahiller boşaltıldı.
{69926}{69978}300 bin kişi buna uydu.
{69990}{70081}Ama bu tsunami alarmı faydadan çok zarar vermiş olabilir.
{70094}{70220}1994'te Kuzeybatı Pasifik Okyanusu'nda şiddetli bir deprem oldu.
{70230}{70271}Pasifik ölçülerinde bir tsunami
{70271}{70326}meydana getirmeye yetecek şiddetteydi.
{70326}{70415}İlk göstergeler depreme yakın olan gelgit istasyonlarındaki
{70415}{70489}su seviyelerinde önemli artışlar olduğu yönündeydi.
{70496}{70555}Bu yüzden Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi,
{70555}{70597}bir tsunami uyarısı yaptı.
{70602}{70675}Dalgaların varış saatini bile doğru tahmin ettiler.
{70675}{70725}Ama dalgaların gerçekten ne kadar
{70725}{70771}büyük olacağını tahmin edemediler.
{70777}{70849}Tsunamiler çok nadir ortaya çıkarken ve elimizde
{70849}{70915}araştırma için çok az para varken dalgaların
{70915}{70969}ne büyüklükte olacağını tahmin edemiyoruz.
{70969}{71051}Hawaii'de kıyıya vuran dalgaların yüksekliği 15 santimdi.
{71051}{71098}Ve maalesef halkın büyük kısmı
{71098}{71140}bunu yanlış alarm olarak yorumladı.
{71146}{71227}Aslında sadece riski anlamada yetersiz kalmıştık.
{71227}{71289}Yıkıcı gücü olan bir tsunami de olabilirdi.
{71330}{71400}İnsanları sık sık uyarmanın doğurduğu problem,
{71411}{71477}insanların sisteme güvenlerini yitirmeleri oluyor.
{71491}{71566}"Başka bir yanlış alarm daha" diyorlar ve bir şey yapmıyorlar.
{71566}{71606}Ya da daha umursamaz davranıp
{71606}{71662}ne olduğunu görmek için sahile gidiyorlar.
{71675}{71743}Bu yüzden bizlerin bilim adamları olarak,
{71743}{71790}bunların etkilerini daha doğru tespit
{71790}{71863}etmemizi sağlayacak bir yöntem bulmaya çalışmamız şart.
{71896}{71983}Nihayet artık bunu yapmak için yeni bir teknoloji var.
{71998}{72054}Doktor Bernard'ın ofisinin yakınında
{72054}{72124}devlete ait bir ambarda, geleceğin tsunami
{72124}{72189}tahmin sistemini görebilirsiniz.
{72194}{72259}6 metre boyunda bir sinyal şamandırası,
{72259}{72340}ileri teknoloji ürünü dalga sensörleriyle donanmış,
{72340}{72441}yanlış alarmlara son verip hayat kurtarmaya yardımcı olabilir.
{72467}{72525}Pasifik ağının bir parçası olarak okyanusun
{72525}{72611}ortasına sabitlenen sistem tsunami dalgalarının yüksekliğini,
{72613}{72698}zamanını ve vuracağı yeri tahmin etmeyi mümkün kılacak.
{72698}{72773}Denizaltı ölçüm cihazları her bir dalga geçtiğinde
{72773}{72817}kesin ölçümü yapacak ve veriyi
{72817}{72869}yüzeyde yüzen şamandıraya iletecek.
{72869}{72921}Bir uydu tsunami uyarı merkeziyle
{72921}{72969}aradaki bağlantıyı tamamlayacak.
{72979}{73058}Yeni sistem yanlış alarmları ortadan kaldırıp
{73061}{73147}halkın tsunami uyarı sistemine güvenmesini sağlayabilir.
{73207}{73313}Ama bazı tip tsunamiler bir anda ve çok büyük bir güçle
{73313}{73427}vurabilir, en gelişmiş sistem bile insanları önceden uyaramayabilir.
{73454}{73512}Hawaii adalarında, tüm kara parçasının
{73512}{73570}volkanik püskürmelerle oluştuğu yerde,
{73570}{73629}adalar deniz tabanından yükselmiştir.
{73629}{73692}Ve sonra periyodik olarak yanlamasına
{73692}{73747}okyanus tabanına doğru kaymışlardır.
{73765}{73813}Tüm adaların kıyı şeritleri boyunca
{73813}{73878}çok görkemli uçurumlar yaratmışlardır.
{73890}{73968}Ama adaların bu iri parçaları Pasifik Okyanusu'nun
{73968}{74038}tabanına düştüğünde, devasa toprak kaymalarına
{74038}{74104}ve çöküntülere yol açarken dev tsunami dalgaları
{74104}{74149}üretme potansiyelleri de vardır.
{74155}{74240}Ve geçmişte bu adalardan bazılarında 300 metre
{74240}{74316}yüksekliğinde dalgalar oluştuğuna dair kanıtlar vardır.
{74374}{74434}Heyelanla oluşan bu dalgalar adanın
{74434}{74510}geçmişinin olduğu kadar geleceğinin de parçası olabilir.
{74542}{74637}Burada, büyük adada dev bir çatlak giderek büyüyor.
{74756}{74854}100 kilometre uzunluğunda ve her yıl daha da genişliyor.
{74893}{74961}Bazı bilim adamları yavaş yavaş adanın
{74961}{75033}bir kısmını diğerinden ayıracağını düşünüyorlar.
{75067}{75143}Bu büyük çatlak, adadaki fay hatlarından biri.
{75152}{75212}Bir zamanlar içinde magma kalmış olabilir.
{75212}{75299}Ama şimdi, muhtemelen daha çok bir menteşe görevi görüyor.
{75308}{75409}Adanın bir parçası yana doğru kaymaya başlıyor
{75409}{75487}ve bir gün okyanus tabanına düşebilir.
{75529}{75595}Hawaii sahilinde 300 metre yüksekliğinde
{75595}{75649}bir tsunami bir facia demektir.
{75661}{75732}Ama dev bir tsunami her yerde görülebilir.
{75732}{75832}Depremler, volkanlar ya da toprak kaymaları olmadan bile.
{75832}{75900}Birkaç bilim adamı, bir başka olası
{75900}{75980}dehşet verici nedeni araştırmaya başladılar.
{76017}{76098}Son zamanlarda bir meteor çarpmasının
{76100}{76136}etkileri üstünde çalışılıyor.
{76165}{76247}Meteorun büyüklüğüne bağlı olarak, okyanusa düşen
{76247}{76310}bir meteor çok yıkıcı dalgalara yol açabilir.
{76503}{76586}Yüzlerce metre yüksekliğinde bir dalga ortaya çıkabilir.
{76633}{76706}Muhtemelen kimsenin hazırlıklı olmadığı bir olay.
{77173}{77246}Bir meteorun neden olduğu dev bir tsunami
{77246}{77315}sadece birkaç bin yılda bir olabilir.
{77365}{77463}Ama bir toplumu yıkmak için dev bir tsunami gerekmez.
{77491}{77592}Hilo yakınındaki anıt parkta, bir zamanlar Laupahoehoe
{77592}{77656}okulunun bulunduğu yerde bugün öğrenciler,
{77656}{77721}hayatta kalanlarla birlikte bu trajedinin
{77721}{77783}50. yıldönümü için toplanmış durumdalar.
{78659}{78744}İnsanlar bana bir tsunami daha olup olmayacağını soruyor.
{78744}{78802}"Bence bir tsunami olup olmayacağı değil,
{78802}{78852}ne zaman olacağı önemli" diyorum.
{78852}{78904}Çünkü kesinlikle bir tsunami daha olacak.
{78904}{78988}Bu yıl ya da gelecek yıl, hatta önümüzdeki 10 yıl olmayabilir.
{78988}{79029}Ama yarın da olabilir.
{79252}{79335}Hawaii'de bir tsunaminin ne yapabileceğini biliyorlar.
{79441}{79521}Diğerlerinin de onların matemini dinlemesi
{79525}{79636}ve deneyimlerinden ders alması son derece akıllıca olacaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder